Б О Б И 26

МАФ{УМ ВА МАЗМУНИ ШАРТНОМА

Моддаи 452. Маф[уми шартнома

1. Шартнома созиши ду ё якчанд шахс барои ба вуxуд овардан, таuйир додан ё rатъи [уrуr ва e[дадории гражданb мебошад.

2. Нисбат ба шартнома rоида[о оиди а[ди дуxониба ва бисёрxониба, ки дар боби 7 [амин Кодекс пешбинb гардидааст, татбиr мегарданд.

3. Агар дар rоида[ои [амин боб ва rоида[о оиди навъ[ои ало[идаи шартнома[о, ки дар [амин Кодекс зикр шудаанд, тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, нисбати e[дадори[ое, ки аз шартнома бармеоянд, муrаррароти умумb оид ба e[дадори[о (модда[ои 328-451) татбиr мегарданд.

4. Нисбати шартнома[ое, ки бештар аз ду тараф мебанданд, муrаррароти умумb оид ба шартнома татбиr мегардад, ба шарте, ки ин ба хусусияти бисёрxонибаи чунин шартнома[о мухолиф набошад.

Моддаи 453. Мустаrилияти шартнома

1. Ша[рвандон ва шахси [уrуrb дар бастани шартнома мустаrил мебошанд. Маxбур кардан ба бастани шартнома, ба истиснои [олат[ое, ки вазифаи бастани шартнома дар [амин Кодекс, rонун ё e[pдадории ихтиёран rабулгардида пешбинb шудааст, иxозат дода намешавад.

2. Тараф[о метавонанд тибrи тартиби пешбининамуда ё пешбининанамудаи rонун ё дигар санади [уrуrb шартнома банданд.

3. Тараф[о метавонанд шартномае банданд, ки он xузъ[ои шартнома[ои мухталифи пешбиникардаи rонун ё дигар санади [уrуrb (шартномаи омехта)-ро дар бар гирифта бошад. Агар аз созишномаи тараф[о ё мо[ияти шартномаи омехта тартиби дигаре барнаояд, дар муносибати тараф[о оид ба шартномаи омехта, дар rисмат[ои дахлдор rоида[ои шартномае, ки xузъ[ои он дар шартномаи омехта мавxуд аст, татбиr мегарданд.

4. Шарт[ои шартнома, ба истиснои [олат[ое, ки мазмуни шарти дахлдор дар rонун ё дигар санади [уrуrb зикр шудааст (моддаи 454), бо сало[диди тараф[о муайян карда мешавад.

Дар [олат[ое, ки шарти шартнома мутобиrи меъёр истифода мешавад, зеро дар созишномаи байни тараф[о тартиби дигаре пешбинb нашудааст (меъёри диспозитивb), тараф[о метавонанд бо созишномаи худ истифодаи онро бекор кунанд ё шартеро ба миён гузоранд, ки аз шарти пешбинигардида фарr дошта бошад. {ангоми мавxуд набудани чунин созишнома шарт[ои шартнома тибrи меъёри диспозитивb муайян карда мешаванд.

5. Агар шарти шартнома аз xониби тараф[о ё меъёри диспозитивb муайян нашуда бошад, шарт[ои дахлдор бо анъана[ои а[д[ои корb, ки нисбати тараф[о татбиr мегардад, муайян карда мешаванд.

Моддаи 454. Шартнома ва rонун

1. Шартнома бояд ба rоида[ои барои тараф[о [атмие, мутобиrат кунад, ки бо rонун ё дигар санади [уrуrии (меъёр[ои императивb) дар ла[заи бастани шартнома амалкунанда муrаррар карда шудаанд.

2. Агар пас аз бастани шартнома rонуне rабул шуда бошад, ки барои тараф[о нисбат ба rоида[ои [ангоми бастани шартнома амалкунанда rоида[ои [атмии дигарро муrаррар менамояд, шарт[ои шартномаи басташуда ба истиснои [олат[ои муrаррарнамудаи rонун дар мавриди он, ки амали он ба муносибат[ои аз шартномаи rаблан басташуда бамиёномада татбиr мегардад, эътибори худро ниго[ медорад.

Моддаи 455. Шартнома[ои музднок ва бемузд

1. Шартномае, ки мутобиrи он як тараф бояд музд ё барои иxрои e[дадорияш пасбаргардонии дигари мутаrобиларо гирад, ба музд ба [исоб меравад.

2. Шартномае, ки мутобиrи он як тараф e[дадор мешавад ба тарафи дигар бе музд ё пасбаргардонии чизе ди[ад, шартномаи бемузд эътироф карда мешавад.

3. Агар аз rонун, санади дигари [уrуrb мазмун ё мо[ияти шартнома тартиби дигаре барнаояд, шартнома музднок [исоб карда мешавад.

Моддаи 456. Нарх

1. Иxрои шартнома мутобиrи нархи дар созишномаи байни тараф[о муайянгардида пардохта мешавад.

Дар [олат[ои пешбининамудаи rонун нарх (тариф[о, нархгузорb, ставка ва uайра)-[ои муrаррар ё танзим намудаи маrомоти ваколатдори давлатb истифода бурда мешаванд.

2. Таuйир додани нарх пас аз бастани шартнома тан[о дар [олат[о ва тибrи шарт[ои пешбининамудаи шартнома, иxозат дода мешавад.

3. Агар дар шартномаи бамузд нарх пешбинb нагардида бошад ва бинобар шарти шартнома муайян шуда наметавонад, иxрои шартнома бояд бо нархе пардохта шавад, ки дар чунин [олат[о одатан барои ин гуна мол ва кору хизматрасонb гирифта мешавад.

Моддаи 457. Амали шартнома

1. Шартнома аз ла[заи баста шуданаш эътибор пайдо мекунад ва барои тараф[о [атмb мегардад.

2. Тараф[о [аr доранд муайян кунанд, ки шарти шартномаи бастаи он[о ба муносибат[ои то бастани шартнома бамиёномада низ татбиr мегардад.

3. Rонун ё шартнома муайян карда метавонанд, ки хотимаи мe[лати амали шартнома боиси rатъи e[дадории тараф[о оид ба шартнома мегардад.

Шартномае, ки дар он чунин шарт гузошта нашудааст то лa[заи иxрои e[дадориро ба охир расондани тараф[о муайян карда шудааст, боэътибор эътироф карда мешавад.

4. Rатъи мe[лати амали шартнома тараф[оро аз масъулияти риоя накардани он озод намекунад.

Моддаи 458. Шартномаи оммавb

1. Шартномаи оммавb шартномае мебошад, ки аз xониби ташкилоти тиxоратb баста шуда, дар он e[дадории ташкилот дар мавриди фурeши ма[сулот, иxрои кор ё хизматрасонb, ки чунин ташкилот мувофиrи хусусият[ои фаъолияташ бояд нисбати [ар муроxиаткунанда анxом ди[ад (савдои чакана, мусофиркашонb дар наrлиёти истифодаи умум, хизматрасонии алоrа, таъминоти барr, хизматрасонии тиббb, ме[монхона[о ва uайра) муайян гардидааст.

Ташкилоти тиxоратb дар бастани шартномаи оммавb, ба истиснои [олат[ои пешбининамудаи rонун ё дигар санади [уrуrb, [аr надорад як шахсро нисбат ба дигаре авлотар шуморад.

2. Нархи мол, кор ва хизматрасонї, инчунин дигар шартњои шартномаи оммавї ба истиснои њолатњое, ки ќонун додани имтиёзњоро барои категорияи алоњидаи истеъмолкунандагон пешбинї менамояд, барои њамаи истеъмолкунандагон якхела мебошад.

3. Дар [олати мавxуд будани имконияти бастани шартномаи оммавb xи[ати ба истеъмолкунандагон расонидани моли дахлдор, хизматрасонb ва барои он[о анxом додани кори дахлдор аз xониби ташкилоти тиxоратb рад кардани бастани шартнома иxозат дода намешавад.

Дар сурати беасос аз бастани шартномаи оммавb саркашb кардани ташкилоти тиxоратb муrаррароти пешбининамудаи rисми 4 моддаи 477 [амин Кодекс татбиr мегардад.

4. Дар [олат[ои пешбининамудаи rонун {укумати Xум[урии Тоxикистон метавонад rоида[ое барорад, ки барои тараф[о [ангоми бастан ва иxрои шартнома[ои оммавb [атмb мебошанд.

5. Шарт[ои шартномаи оммавb, ки ба талаботи муrаррароти rисм[ои 2 ва 4 [амин модда мутобиr нестанд, эътибор надоранд.

Моддаи 459. Шарт[ои намунавии шартнома

1. Дар шартнома пешбинb гардиданаш мумкин аст, ки шарт[ои ало[идаи он бо шарт[ои намунавии барои шартнома[ои дахлдор та[ия ва дар матбуот нашргардида муайян карда мешаванд.

2. Агар дар шартнома ба шарт[ои намунавb ишора набошад, чунин шарт[ои намунавb дар муносибати байни тараф[о ба сифати анъана[ои муомилоти корb истифода мегарданд, ба шарте ки он[о ба талаботи муrаррарнамудаи моддаи 5 ва rисми 5 моддаи 453 [амин Кодекс мувофиr бошанд.

3. Шарт[ои намунавb дар шакли шартномаи намунавb ё дигар санаде, ки ин шарт[оро дар бар гирифтааст, инъикос ёфтанаш мумкин аст.

Моддаи 460. Шартномаи [амро[шавb

1. Шартномаи [амро[шавb шартномаест, ки шарти онро як тараф дар шакли тавсия (формуляр) ё дигар шакли стандартb пешни[од намудааст ва онро тарафи дигар тан[о бо ро[и пурра [амро[ шудан ба шартномаи пешни[одгардида rабул мекунад.

2. Тарафи ба шартнома [амро[гардида, [арчанд шартномаи [амро[шавb хилофи rонун[о набошад [ам, вале ин тарафро аз [уrуr[ое ма[рум месозад, ки одатан мутобиrи чунин шакли шартнома[о дода мешаванд, масъулияти тарафи дигарро дар [олати риоя накардани e[дадорb истисно ё ма[дуд мекунад ё шарт[ои барои тарафи [амро[шуда баръало вазнинро дар бар мегирад, ки он[оро бо назардошти оrилонаи манфиати даркнамудаи худ, [ангоми мавxуд будани имконияти иштирок дар муайян кардани шарти шартнома rабул намекунад, [аr дорад бекор ё таuйир додани онро талаб намояд.

3. Агар тарафи [амро[шуда медонист ё мебоист донад, ки бо кадом шарт[о шартнома мебандад, дар [олат[ои пешбининамудаи rисми 2 [амин модда, талаби бекор ё иваз намудани шартнома, ки як тарафи ба шартнома [амро[шуда бинобар анxом додани фаъолияти со[ибкориаш пешни[од кардааст, rонеъ гардонида намешавад.

Моддаи 461. Шартномаи пешакb

1. Мутобиrи шартномаи пешакb тараф[о e[дадор мешаванд дар оянда дар мавриди додани молу мулк, иxрои кор ё хизматрасонb (шартномаи асосb) тибrи шарт[ои пешбининамудаи шартномаи пешакb шартнома банданд.

2. Шартномаи пешакb мутобиrи шакли барои шартномаи асосb муrарраршуда баста мешавад ва агар шакли шартномаи асосb муайян нашуда бошад, он хаттb тартиб дода мешавад. Риоя накардани rоида[о дар мавриди шартномаи пешакb онро беэътибор мегардонад.

3. Шартномаи пешакb бояд шарт[оеро дар бар гирад, ки ба муайян намудани мавзeъ, инчунин дигар шарт[ои шартномаи асосb имконият ди[ад.

4. Дар шартномаи пешакb мe[лате, ки тараф[о e[дадор шудаанд шартномаи асосb банданд, нишон дода мешавад.

Агар чунин мe[лат дар шартномаи пешакb муайян нагардида бошад, шартномаи асосb бояд дар давоми як сол аз ла[заи ба имзо расидани шартномаи пешакb баста шавад.

5. Агар то rатъи мe[лате, ки тараф[о бояд шартнома банданд, ба имзо нарасад ё яке аз тараф[о ба тарафи дигар дар мавриди бастани шартнома пешни[од ирсол накунад, e[дадори[ои пешбининамудаи шартномаи пешакb, rатъ мегардад.

6. Агар дар созишномаи оид ба ният (протокол оид ба ният ва uайра) бевосита хо[иши тараф[о дар мавриди ба он додани [уrуrи шартномаи пешакb инъикос нагардида бошад, боиси оrибат[ои [уrуrии гражданb намегардад.

Моддаи 462. Шартнома ба манфиати шахси сеюм

1. Шартнома ба манфиати шахси сеюм шартномае мебошад,

ки дар он тараф[о муrаррар намудаанд кредитор бояд e[дадор аст ба шахси сеюми дар шартнома зикршуда ё зикрнашударо, ки [уrуr дорад аз rарздор иxрои e[дадориро ба фоидаи худ талаб намояд, иxро кунад.

2. Агар rонун, дигар санади [уrуrb ё шартнома тартиби дигареро пешбинb накарда бошанд, тараф[о аз ла[заи ба rарздор аз xониби шахси сеюм баён карда шудани нияти истифодаи [уrуrи худ оид ба шартнома, шартномаи басташударо бидуни розигии шахси сеюм бекор ё таuйир дода наметавонанд.

3. Rарздор [аr дорад дар шартнома ба талаботи шахси сеюм эътироз баён кунад, чунон ки метавонист ба муrобили кредитор шикоят намояд.

4. Дар сурати даст кашидани шахси сеюм аз [уrуrи мутобиrи шартнома ба e додашуда, кредитор метавонад аз ин [уrуr истифода барад, ба шарте ки он хилофи rонун, санади дигари [уrуrb ё шартнома набошад.

Моддаи 463. Тафсири шартнома

1. {ангоми тафсири шартнома суд маънои аслии калима ва ибора[ои дар он сабт шударо ба инобат мегирад. {ангоми нофа[мо будани он маънои аслии шарт[ои шартнома бо ро[и муrоиса бо дигар шарт[о ва умуман мазмуни шартнома муrаррар карда мешавад.

2. Агар rоида[ои дар rисми якуми [амин модда муrарраргардида барои муайян кардани мазмуни шартнома имконият нади[анд, бояд нияти [аrиrии умумии тараф[о, бо назардошти маrсади шартнома даrиr карда шавад. Дар айни замон [амаи [олат[ои дахлдор, аз xумла гуфтугузору мукотибот ва амал[ои то бастани шартнома сурат гирифта, ки дар муносибат[ои тараф[о муrаррар шудааст, анъана[ои муомилоти корb, рафтори минбаъдаи тараф[о ба инобат гирифта мешаванд.

Б О Б И 27

БАСТАНИ ШАРТНОМА