Материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления пользователям Интернета и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
© 2018 - 2024
1. Ашёе хоса дониста мешавад, ки аз ашёи дигар бо аломат[ои тан[о хосаи худ фарr мекунад. Ашёи хоса ивазнашаванда мебошад.
2. Ашёи бо аломат[ои навъ муайяншаванда он ашёе дониста мешавад, ки нишона[ои хоси [амаи ашёи [амин навъро дошта бо миrдор, вазн ва андоза муайян карда мешаванд. Ашёи бо нишона[ои навъ муайяншаванда ивазшаванда мебошад.
Моддаи 152. Натиxа[ои фаъолияти зе[нии [ифзшаванда
Дар [олат[о ва мувофиrи тартиби муrаррарнамудаи [амин Кодекс ва rонун[ои дигар, [уrуrи мустаснои ша[рванд ё шахси [уrуrb ба натиxа[ои ба таври объективb зо[иргардидаи фаъолияти зе[нb ва восита[ои ба он баробари фардикунонии шахси [уrуrb, ма[сулоти шахси воrеb ё [уrуrb, кор[ои иxрокарда ё хизмат[ои расонидаи он[о (номи фирмавb, тамuаи мол, тамuаи хизматрасонb ва uайра) эътироф карда мешавад.
Натиxаи фаъолияти зе[нb ва восита[ои фардикунониро, ки [адафи [уrуrи мустасно мебошанд, шахси сеюм тан[о бо ризояти дорандаи ин [уrуr истифода карда метавонад.
Моддаи 153. Сирри хизматb ва тиxоратb
Rонун[ои гражданb маълумотеро, ки дорои сирри хизматb ё тиxоратb мебошанд, [ифз менамояд, ба шарте ки маълумот бо сабаби ба шахси сеюм маълум набуданаш арзиши воrеb ё имконпазири (потенциалии) тиxоратb дошта, дар асоси rонун барои истифодаи озодона дастрас набошад, дорандаи маълумот xи[ати махфb ниго[ доштани он тадбир[о меандешад.
Ашхосе, ки бо усул[ои uайриrонунb чунин маълумотро ба даст овардаанд, инчунин хизматчиёне, ки хилофи шартнома (rарордод) – и ме[натb ё а[ли шартнома, ки хилофи шартномаи гражданию [уrуrb сирри хизматb ё тиxоратиро фош кардаанд, бояд зиёни воќеии расонидашударо xуброн намоянд.
§ 3. АМАЛ (беамалb)
Моддаи 154. Амал (беамалb)
Амал (беамалb) дар [олат[ои пешбининамудаи rонун метавонад объекти мустаrили [уrуrу e[дадори[ои гражданb бошад.
§ 4. ПУЛ ВА КОUАЗ{ОИ RИМАТНОК
МУRАРРАРОТИ УМУМB ДАР БОРАИ
КОUАЗ{И RИМАТНОК
Моддаи 155. Пул (асъор)
1. Рубл воситаи rонунии пардохте мебошад, ки rабули он аз рeи арзиши эътибориаш дар тамоми rаламрави Xум[урии Тоxикистон [атмист.
Президенти Xум[урии Тоxикистои низоми пулии мамлакатро муайяи мекунад ва асъори миллии Тоxикистон воситаи rонунии пардохт ба шумор меравад, ки rабули он аз рeи арзиши эътибориаш дар саросари rаламрави Xум[урии Тоxикистон [атмист (Ќ ЉТ аз 3.05.02с №5).
2. {олат[о, тартиб ва шарт[ои истифодаи асъори хориxb дар rаламрави Xум[урии Тоxикистон бо rонун муайян карда мешавад.
Моддаи 156. Арзиш[ои асъорb
Намуд[ои молу мулке, ки арзиш[ои асъорb эътироф карда мешаванд ва тартиби бо он[о анxом додани а[д[о тибrи rонун дар бораи танзими асъор ва назорати асъор муайян карда мешаванд.
{уrуrи моликият ба арзиш[ои асъорb дар Xум[урии Тоxикистон тибrи асос[ои умумb му[офизат мешавад.
Моддаи 157. Коuази rиматнок
1. Коuази rиматнок [уxxате мебошад, ки бо риояи шакли муrарраргардида ва реквизит[ои [атмb [уrуrи молу мулкиеро тасдиr менамояд, ки татбиr ё гузашт кардани он[о тан[о дар сурати нишон додани он имконпазир аст.
Бо додани коuази rиматнок дар маxмeъ тамоми [уrуr[ои тасдиrнамудаи он мегузарад.
2. Дар [олат[ои пешбининамудаи rонун барои татбиr ё гузашт кардани [уrуrи дар rоuази rиматнок тасдиrгардида далел[ои дар фе[расти махсуси (муrаррарb ё компютерии) шахсе, ки коuази rиматнокро аз номи худ бароварда, аз рeи e[дадории дар он сабтшуда масъулият дорад, кифоя мебошад.
Моддаи 158. Намуд[ои коuаз[ои rиматнок
1. Ба коuаз[ои rиматнок ин[о дохил мешаванд: вомбарг, вексел, чек, сертификати бонкb, коносамент, са[мия ва [уxxат[ои дигаре, ки мутобиrи санади rонунгузорb дар бораи коuаз[ои rиматнок ё мувофиrи тартиби муrаррарнамудаи он[о ба xумлаи коuаз[ои rиматнок мансуб дониста шудаанд.
2. Коuаз[ои rиматнок метавонанд манзурb, ордерb ва номb бошанд.
{уrуrи тасдиrнамудаи коuази ќиматноки номb ба шахси дар он зикршуда тааллуr дорад.
{уrуrи тасдиrнамудаи коuази rиматноки манзурb ба шахси манзуркунандаи коuази rиматнок тааллуr дорад.
{уrуrи тасдиrнамудаи коuази ќиматноки ордерb ба шахси дар он номбаршуда ва дар сурати мувофиrи тартиби пешбининамудаи rисми 3, моддаи 160 [амин Кодекс ин [уrуrро гузашт кардани e ба шахси ваколатдор тааллуr дорад.
3. Мутобиrи санади rонунгузорb мумкин аст барои баровардани навъи муайяни коuаз[ои rиматнок ба сифати номb ё ба сифати ордерb ва ё ба сифати манзурb имконият дода нашавад.
Дар санади rонунгузорb инчунин мумкин аст имконияти баровардани коuаз[ои rиматноки дорои нишонаи хел[ои гуногуни коuаз[ои rиматнок пешбинb карда шавад.
Моддаи 159. Талабот нисбати коuаз[ои rиматнок
1. Намуд[ои [уrуrи дар коuаз[ои rиматнок тасдиrшаванда, реквизит[ои [атмии коuаз[ои rиматнок, талабот нисбати шакли коuази rиматнок ва талаботи дигари зарурb тибrи rонун ё мувофиrи тартиби муrаррарнамудаи он муайян карда мешаванд.
2. Дар сурати набудани реквизит[ои [атмии коuази rиматнок ё ба шакли барои чунин коuаз[о муrарраргардида мутобиrат накардан он боиси беэътиборшавии он мегардад.
Моддаи 160. Гузашт кардани [уrуr аз рeи коuази rиматнок
1. Барои ба шахси дигар гузашт кардани [уrуrи тасдиrнамудаи коuази rиматноки манзурb ба дасти ин шахс супурдани коuази rиматнок кифоя аст.
2. {уrуrи тасдиrнамудаи коuази rиматноки номb мувофиrи тартиби барои гузашткунии талабот (сессия)-и муrарраргардида гузашт карда мешавад. Мутобиrи моддаи 419 [амин Кодекс шахсе, ки [уrуrашро аз рeи коuази rиматнок гузашт мекунад, на барои иxро нашудани талаботи дахлдор, балки барои беэътибор будани он масъулият дорад.
3. {уrуr аз рeи коuази rиматноки ордерї бо ро[и дар ин коuаз сабт кардани навиштаxоти интиrолии индоссант гузашт карда мешавад. Индоссант на тан[о барои мавxудияти [уrуr, балки инчунин барои татбиrи он низ масъулият дорад.
Индоссаменти дар коuази rиматнок ба амал баровардашуда [амаи [уrуrи тасдиrнамудаи коuази rиматнокро ба шахсе меди[ад, ки ба e ё фармони e [уrуr аз рeи коuази rиматнок гузашт карда шудааст - ба индоссат. Индоссамент бланкавb (бидуни зикри шахсе, ки талаботи e бояд иxро шавад) ё ордерb (бо зикри шахсе, ки талабот ё фармони e бояд иxро гардад) буда метавонад.
Индоссамент метавонад тан[о бо супориши татбиrи [уrуrи дар коuази rиматнок тасдиrшуда бидуни гузашт кардани ин [уrуr ба индоссат (индоссаменти супоришb) ма[дуд карда шавад. Дар ин [олат индоссат ба сифати намоянда амал мекунад.
Моддаи 161. Иxрои e[дадорb аз коuази rиматнок
1. Шахсе, ки коuази rиматнокро додааст ва тамоми ашхосе, ки онро индоссатсия кардаанд, дар назди со[иби rонуниаш масъулияти муштарак доранд. Дар сурати талаботи со[иби rонунии коuази rиматнокро дар мавриди иxрои e[дадори[ои дар он тасдиrгардида як ё якчанд шахс аз xумлаи ашхосе, ки аз рeи коuази rиматнок то e масъулият гирифта буданд, rонеъ гардонанд, он[о нисбати шахси боrимондае, ки аз рeи коuази rиматнок e[дадорb rабул кардаанд, [уrуrи пешни[од кардани талаботи бозпас (регресс)–ро со[иб мешаванд.
2. Саркашb аз иxрои e[дадории тасдиrнамудаи коuази rиматнок бо истинод ба асос надоштани e[дадорb ё беэътибор будани он ро[ дода намешавад.
Дорандаи коuази rиматнок, ки иваз ё сохтакории коuази rиматнокро ошкор намудааст, [аr дорад аз шахси коuазро ба e супурда ба таври дахлдор иxрои e[дадори[ои тасдиrнамудаи коuази rиматнок ва xуброни зиёнро талаб намояд.
3. {уrуr аз рeи коuази rиматноке, ки дар дасти со[иби uайриrонунb аст, татбиr карда намешавад.
Моддаи 162. Барrарор намудани коuази rиматнок
{уrуr аз рeи коuаз[ои rиматноки манзурb ва коuаз[ои rиматноки ордерии гумшударо суд, бо тартиби дар rонун[ои мурофиавb пешбинигардида барrарор менамояд.
Моддаи 163. Коuаз[ои rиматноки бе[уxxат
1. Дар [олат[ои муайяннамудаи rонун ё мувофиrи тартиби муrарраркардаи он ташкилот - депозитарие, ки иxозатнома (литсензия)-и махсус гирифтааст, мутобиrи шартнома бо эмитент (шартномаи депозитарb) [уrуrи бо коuази rиматноки номb ё ордерb додашавандаро, аз xумла бе [уxxат (бо ёрии восита[ои техникаи [исоббарори электронb ва uайра) сабт карда метавонад.
Нисбати чунин шакли сабти [уrуr, агар аз хусусият[ои сабт тартиби дигаре барнаояд, rоида[ое истифода мешаванд, ки дар [амин Кодекс ва rонун[ои дигар барои коuаз[ои rиматнок муrаррар гардидаанд.
Сабти [уrуr бо дархости эмитент ё шахси ба сифати дорандаи [уrуrи дахлдор баrайд гирифташуда ба коuази rиматнок баробар карда мешавад ва барои татбиrу гузашти [уrуr аз рeи коuази rиматнок кифоя мебошад. Бо талаби со[иби [уrуr депозитарий вазифадор аст, ки ба e [уxxати тасдиrкунандаи сабти [уrуrро ди[ад.
{уrуrи бо ро[и сабт дар назди депозитарий тасдиrшаванда, тартиби фаъолияти депозитарий[ои коuаз[ои rиматнок ва ба он[о додани иxозатнома (литсензия) барои анxоми а[д[о бо коuаз[ои rиматнок ва тартиби сабти расмии [уrуr ва [уrуrдор аз xониби депозитарий ва тартиби анxоми а[д[о бо коuаз[ои rиматноки бе[уxxат мутобиrи rонун ё бо тартиби муrаррарнамудаи он муайян карда мешаванд.
2. А[д[о бо коuаз[ои rиматноки бе[уxxат тан[о дар сурати муроxиат ба депозитарии расман сабткунандаи [уrуr метавонад анxом дода шавад. Татбиr, гузашт кардан ва ма[дуд кардани [уrуr бояд аз xониби депозитарий расман сабт карда шавад. Депозитарий барои ма[фузи сабти расмb, таъмини махфb доштани он, додани маълумоти дуруст дар бораи чунин сабт[о ва барои сабти расмии а[д[ои анxомдода масъул мебошад.
2. НАМУД{ОИ АЛО{ИДАИ КОUАЗ{ОИ RИМАТНОК
Моддаи 164. Вомбарг (хориљ карда шуд бо Ќонуни ЧТ аз 12. 05. 2007 № 247)
Моддаи 165. Чек (хориљ карда шуд бо Ќонуни ЧТ аз 12. 05. 2007 № 247)
Моддаи 166. Вексел (хориљ карда шуд бо Ќонуни ЧТ аз 12. 05. 2007 № 247)
Моддаи 167. Са[мия
1. Коuази rиматноке са[мия эътироф карда мешавад, ки [уrуrи дорандаи онро (са[мдорро) барои дар шакли дивиденд гирифтани як rисми фоидаи xамъияти са[[омb, барои иштирок дар идораи кор[ои xамъияти са[[омb, инчунин ба rисми молу мулки баъди бар[ам додани он боrимонда тасдиr менамояд.
Са[мия[о метавонанд манзурb ё номb, озодона муомилотшаванда ё дорои доираи ма[дуди муомилот бошанд.
2. Xамъияти са[[омb метавонад дар доираи муrаррарнамудаи rонун са[мия[ои имтиёзноке барорад, ки ба дорандагони он[о, сарфи назар аз натиxаи фаъолияти xамъияти са[[омb, чун rоида бо сабти фоизи арзиши номиналии са[мия гирифтани дивидендро кафолат меди[ад, инчунин ба он[о [уrуrи нисбат ба са[мдорони дигар афзалиятноки гирифтани rисми молу мулки пас аз бар[амди[ии xамъияти са[[омb боrимонда ва [уrуr[ои дигари дар шарт[ои баровардани чунин са[мия[о пешбинигардидаро меди[ад.
Агар дар оинномаи xамъияти са[[омb тартиби дигаре пешбинb нагардида бошад, са[мия[ои афзалиятнок ба дорандагонашон барои иштирок дар идораи кор[ои xамъият [уrуr намеди[анд.
Моддаи 168. Коносамент
Коносамент [уxxати идоракунии мол мебошад, ки [уrуrи дорандаи rонунии онро дар мавриди идора кардани бори дар коносамент зикргардида ва гирифтани бор пас аз [амлу наrли он тасдиr менамояд.
Коносамент метавонад манзурb, ордерb ё номb бошад.
Агар коносамент якчанд нусхаи аслb тартиб дода шуда бошад, баъди додани бор аз рeи коносаменти аввал нусха[ои боrимонда беэътибор мешаванд.
Моддаи 169. Сертификати бонкb
Сертификати бонкb ша[одатномаи хаттии бонк дар бораи пасандози маблаu мебошад, ки [уrуrи амонатгузорро баъди гузаштани мr[лати муrарраршуда барои аз [ар муассисаи [амин бонк гирифтани маблаuи пасандоз ва фоизи онро тасдиr менамояд.
Сертификат[ои бонкb метавонанд манзурb ё номb бошанд.
§ 5. НЕЪМАТ{ОИ UАЙРИМОДДB ВА {ИФЗИ ОН{О
Моддаи 170. Неъмат[ои uайримоддb
1. {аёт ва саломатb, эътибори шахсb, шаъну шараф, масунияти шахсb, номусу номи нек, эътибори корb, дахлнопазирии [аёти шахсb, сирри шахсb ва оилавb, [уrуrи xойивазкунb ва интихоби озоди истиrомату ма[алли зист, [уrуrи доштани номдорb, [уrуrи муаллифb, дигар [уrуr[ои шахсии uайримоддb ва неъмат[ои дигари uайримоддb, ки ба ша[рванд аз рeзи таваллуд ё бо [укми rонун тааллуr доранд, бегона карда ё ба тариrи дигар гузашт карда намешаванд. Дар [олат[о ва мувофиrи тартиби муrаррарнамудаи rонун [уrуrи шахсии uайримолу мулкb ва неъмат[ои дигари uайримоддии шахси фавтидаро шахси дигар, аз xумла ворисони со[иб[уrуr татбиr ва [ифз карда метавонанд.
2. Неъмат[ои uайримоддb мутобиrи [амин Кодекс ва rонун[ои дигар дар [олат[о ва бо тартиби пешбининамудаи он[о, инчунин дар [олат[о ва ба он андозае му[офизат карда мешаванд, ки истифодаи усул[ои му[офизати [уrуrи гражданb (моддаи 12) аз мо[ияти [уrуrи uайримоддии вайронгардида ва хусусияти оrибат[ои ин вайронкуb бармеояд.
Моддаи 171. Xуброни зиёни маънавb
Агар ба ша[рванд дар натиxаи амал[ои вайронкунандаи [уrуrи шахсии uайримоддии e ё ба неъмат[ои дигари uайримоддии ша[рванд та[дидкунанда зиёни маънавb (азобу шиканxаи xисмонb ё рe[b) расонида шуда бошад, инчунин дар [олат[ои дигари пешбининамудаи rонун суд метавонад шахси [уrуrвайронкардаро вазифадор созад, ки ин зиёнро xуброн намояд.
{ангоми муайян намудани андозаи xуброни зиёни маънавb суд дараxаи гуно[и шахси вайронкардаи [уrуr ва [олат[ои дигари rобили таваxxe[ро ба назар мегирад. Суд [амчунин бояд дараxаи азобу шиканxаи xисмонb ва рe[ии марбут ба хусусият[ои инфиродии шахси xабрдидаро ба назар гирад.
Моддаи 172. {ифзи [уrуrи шахсии uайримолу мулкb
1. Шахсе, ки [уrуrи шахсии uайримолу мулкиаш вайрон шудааст, ба uайр аз тартиби дар моддаи 12 [амин Кодекс пешбинигардида мувофиrи rоида[ои [амин Кодекс инчунин ба xуброни зиёни маънавb [уrуr дорад.
2. {уrуrи шахси uайри молу мулкиро суд бо тартиби пешбининамудаи rонун[ои мурофиаи гражданb му[офизат менамояд.
3. {уrуrи шахсии uайри молу мулкb сарфи назар аз гуно[и шахси вайроннамудаи [уrуr њифз карда мешавад. Шахсе, ки [ифзи [уrуrро талаб кардааст, бояд далели вайрон гардидани [уrуrи шахсии uайри молу мулкиашро исбот кунад.
4. Шахсе, ки [уrуrи uайри молу мулкиаш вайрон гардидааст, метавонад бо хости худ рафъи оrибати онро аз шахси гуна[кор талаб намояд ё аз [исоби гуна[кор мустаrилона амал[ои заруриро анxом ди[ад ва ё иxрои он[оро ба шахси сеюм супорад.
Моддаи 173. {уrуr[ои шахсии uайри молу мулкие, ки ба [уrуrи молу мулкb алоrаманданд
Дар сурати [амзамон вайрон гардидани [уrуrи шахси uайри молу мулкb ва молу мулкb, андозаи xуброни зиёни молу мулкb бо дарназардошти xубронпулие, ки бояд ба xабрдида барои халалдор кардани [уrуrи шахсии uайри молу мулкиаш пардохта шавад, зиёд мешавад.
Моддаи 174. {ифзи шаъну шараф ва эътибори корb
1. Агар шахси па[нкардаи маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории ша[рвандро паст мезананд, дурустии чунин маълумотро ба исбот нарасонад, ша[рванд [аr дорад аз тариrи суд раддияи чунин маълумотро талаб кунад.
Бо талаби шахси манфиатдор [ифзи шаъну шарафи ша[рванд пас аз вафоташ низ имконпазир аст.
2. Агар маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории ша[рвандро паст мезананд, аз тариrи восита[ои ахбори умум па[н гардида бошанд, он[о бояд дар [амон восита[ои ахбори умум бемузд рад карда шаванд.
Агар маълумоти мазкур дар [уxxати ташкилот дарx гардида бошад, чунин [уxxат бояд иваз ё бозхонда шавад.
Тартиби раддияро дар [олат[ои дигар суд муrаррар менамояд.
3. Ша[рванде, ки восита[ои ахбори умум дар хусуси e маълумоти халалдоркунандаи [уrуr ё манфиат[ои бо rонун [ифзшавандаашро нашр кардаанд, [аr дорад дар [амон восита[ои ахбори умум xавоби худро нашр кунад.
4. Талаби ша[рванд ё шахси [уrуrиро дар мавриди нашри раддия ё xавоб дар воситаи ахбори умум дар сурате суд баррасb мекунад, ки маrоми ахбори умум нашри онро рад кунад, ё дар давоми як мо[ нашр накарда ва ё бар[ам дода бошад.
5. Агар rарори суд иxро нашуда бошад, суд [аr дорад гуна[корро xарима бандад, ки ба андоза ва бо тартиби пешбининамудаи rонун[ои мурофиавb ба нафъи Xум[урии Тоxикистон рeёнида мешавад. Пардохти xарима гуна[корро аз e[дадории иxрои амали дар rарори суд пешбинигардида озод намекунад.
6. Ша[рванде, ки дар хусуси e маълумоти пастзанандаи шаъну шараф ё эътибори кориаш па[н гардидааст, [аr дорад дар баробари раддияи чунин маълумот xуброни зиёни маънавии аз па[н кардани он[о расидаро низ талаб намояд.
7. Агар муайян намудани шахси па[нкардаи маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории ша[рвандро паст мезанад, имконнопазир бошад, шахсе, ки дар борааш чунин маълумот па[н гардидааст, метавонад барои нодуруст донистани маълумоти па[нгардида ба суд муроxиат намояд.
8. Rоида[ои [амин модда дар хусуси [ифзи эътибори кории ша[рванд мутобиrан дар мавриди [ифзи эътибори кории шахси [уrуrb низ истифода мешаванд.
Моддаи 175. {уrуrи [ифзи сирри [аёти шахсb
1. Ша[рванд ба [ифзи сирри [аёти шахсb, аз xумла дахлнопазирии мукотибот, гуфтушунид[ои телефонb, сирри рeзнома[о, rайд[о, руrъа[о, [аёти ма[рамона, писархонb, таваллуд, сирри тиббb, адвокатb ва сирри пасандоз[о [уrуr дорад.
Фош кардани сирри [аёти шахсb тан[о дар [олат[ои муrаррарнамудаи санади rонунb мумкин аст.
2. Нашри рeзнома[о, руrъа[о, rайд[о ва [уxxат[ои дигар тан[о бо ризоияти муаллифи он[о, нашри мактуб[о бошад, бо ризоияти муаллиф ва унвонb (адресат) ро[ дода мешавад. Дар сурати вафот кардани яке аз он[о [уxxат[ои мазкурро бо ризоияти [амсари дар rайди [аёт буда ва фарзандони мар[ум нашр кардан мумкин аст.
Моддаи 176. {уrуr ба тасвири шахсb
1. {еx кас [уrуr надорад, ки тасвири ягон шахсеро бе ризоияти e, дар сурати вафоти e бошад, бе ризоияти ворисонаш истифода намояд.
2. Нашр намудан, нусха бардоштан ва па[н кардани асари тасвирие (расм, акси фотографb, кинофилм ва uайра), ки дар он шахси дигар тасвир ёфтааст, тан[о бо ризоияти шахси тасвирёфта, пас аз вафоташ бошад, бо ризоияти фарзандон ва [амсари дар rайди [аёт будаи e иxозат дода мешавад. Агар ин дар rонун муrаррар гардида бошад, ё шахси тасвирёфта бар ивази музд худро аккосb кунонда бошад, чунин ризоият талаб карда намешавад.
Моддаи 177. {уrуrи дахлнопазирии манзил
Ша[рванд [уrуrи дахлнопазирии манзилро доро аст, яъне e [уrуr дорад, ки ба uайр аз [олат[ои пешбининамудаи rонун, кeшиш[ои бидуни хо[иши e зeран ба манзилаш ворид шудани касро пешгирb намояд.
ЗЕРФАСЛИ 3
А{Д{О. НАМОЯНДАГB
БОБИ 7
А{Д{О
§ 1. МАФ{УМ, НАВЪ{О ВА ШАКЛИ А{Д
Моддаи 178. Маф[уми а[д
Амали ша[рвандон ва шахси [уrуrb, ки ба муrаррар намудан, таuйир додан ё rатъ намудани [уrуrу e[дадори[ои гражданb равона гардидааст, а[д дониста мешавад.
Моддаи 179. Навъ[ои а[д
1. А[д метавонад яктарафа, дутарафа ё бисёртарафа (шартнома[о) бошанд.
2. А[де яктарафа дониста мешавад, ки барои анxоми он мутобиrи rонун ё созишномаи тараф[о ифодаи иродаи як тараф зарур ё кифоя мебошад.
3. Барои бастани шартнома ифодаи иродаи мувофиrашудаи ду тараф (а[ди дутарафа) ё се тараф ва ё бештар аз он (а[ди бисёртарафа) зарур аст.
Моддаи 180. E[дадорb аз рeи а[ди яктарафа
А[ди яктарафа барои шахси анxомдодаи а[д[о e[дадори[оро ба миён меорад. Он e[дадори[оро барои шахси дигар тан[о дар [олат[ои муrаррарнамудаи rонун ё созишномаи ин ашхос ба миён оварда метавонад.
Моддаи 181. Танзими [уrуrии а[ди яктарафа
Нисбати а[ди яктарафа мутобиrан муrаррароти умумb дар бораи e[дадори[о ва шартнома[о (фасли III) истифода мешаванд, зеро ин хилофи rонун, табиат ва мо[ияти а[д нест.
Моддаи 182. А[ди бо шарту шароит басташуда
1. Агар тараф[о ба миён омадани [уrуrу e[дадориро аз шарте вобаста донанд, ки фаро расидан ё нарасидани он маълум нест, а[д бо шарти батаъхир анxомдодашуда эътироф карда мешавад.
2. Агар тараф[о rатъи [уrуrу e[дадориро ба шарте вобаста карда бошанд, ки фаро расидан ё нарасидани он маълум нест, а[д бо шарти бекоркунb анxомёфта эътироф карда мешавад.
3. Агар ба фаро расидани шарт тарафе бевиxдонона монеъ шуда бошад, ки фаро расидани он ба манфиаташ нест, шарт фарорасида эътироф карда мешавад.
Агар ба фаро расидани шарт тарафе бевиxдонона мусоидат карда бошад, ки фаро расидани он ба манфиаташ аст, шарт фаро нарасида эътироф карда мешавад.
Моддаи 183. Шакли а[д
1. А[д шифо[b (да[онb) ё хаттb (оддb ё нотариалb) баста мешавад.
2. А[де, ки мумкин аст шифо[b баста шавад, дар он сурат низ анxомёфта дониста мешавад, ки рафтори шахс ба азму хо[иши бастани а[д ша[одат меди[ад.
3. Дар [олат[ои пешбининамудаи rонун ё созишномаи тараф[о сукут ифодаи иродаи бастани а[д дониста мешавад.
4. Агар дар rонун тартиби дигаре муrаррар нагардида бошад, а[де, ки бо додани жетон, чипта (билет) ё аломати дигари одатан rабулшуда тасдиr гардидааст, анxомдодашуда эътироф карда мешавад.
Моддаи 184. А[ди шифо[b
1. А[де, ки дар rонун ё созишномаи тараф[о барои он шакли хаттb (оддb ё нотариалb) муrаррар нагардидааст, метавонад шифо[b баста шавад.
2. Агар дар созишномаи тараф[о тартиби дигаре муrаррар нагардида бошад, [амаи а[д[ои [ангоми бастан иxрошаванда, ба истиснои а[д[ое, ки барои он[о шакли нотариалb муrаррар шудааст ва а[д[ое, ки бинобар риоя накардани шакли оддии хаттиашон беэътибор мегарданд, метавонанд ба таври шифо[b баста шаванд.
3. А[д бо маrсади иxрои шартномаи дар шакли хаттb басташуда бо мувофиrаи тараф[о мумкин аст шифо[b баста шавад, ба шарте ки ин хилофи rонун ё шартнома набошад.
Моддаи 185. Шакли хаттии а[д
1. А[ди хаттb бояд бо тартиб додани [уxxате баста шавад, ки мавзeи онро ифода карда, аз xониби як ё xамъи каси а[дбаста ё шахси ба тариrи дахлдор ваколатдори он[о имзо шудааст.
Дар rонун[о ва созишномаи тараф[о мумкин аст талаботи иловагие, ки шакли а[д бояд ба он мутобиrат намояд (дар бланкаи дорои шакли муайян ба имзо расондан, мe[р гузоштан ва uайра) муrаррар гардида, оrибати риоя накардани ин талабот пешбинb карда шавад. Агар дар rонун ё созишномаи тараф[о чунин оrибат пешбинb нагардида бошад, пас оrибати риоя накардани шакли оддии а[ди хаттb истифода мешавад.
2. {ангоми бастани а[д истифодаи акси айнии имзо бо ёрии восита[ои нусхабардории механикb ё воситаи дигар, имзои электронию раrамb ё шакли дигари имзои шахсb дар [олат[о ва мувофиrи тартиби пешбининамудаи rонун ё созишномаи тараф[о ро[ дода мешавад.
3. Агар дар rонун ё созишномаи тараф[о тартиби дигаре муrаррар нагардида бошад, мубодилаи мактуб, барrия (телеграмма), телефонограмма, телетайпограмма, факс ва [уxxат[ои дигари муайянкунандаи субъект[о ва мавзeи ифодаи иродаашон ба шакли хаттии анxоми а[дбандb баробар карда мешавад.
4. Агар ша[рванд бо сабаби иллати xисмонb, беморb ё бесаводb шахсан имзо гузошта натавонад, бо хо[иши e а[дро ша[рванди дигар имзо карда метавонад.
Имзои ин ша[рванд бояд аз xониби нотариус ё мансабдори дигари барои анxоми чунин амали нотариалb [аrдошта бо зикри сабаб[ое, ки а[дкунанда бо дасти худ имзо карда натавонистааст, тасдиr карда шавад.
Вале [ангоми бастани а[ди дар rисми 4, моддаи 210 [амин Кодекс зикргардида ва додани ваколатнома барои бастани он[о имзои шахсе, ки а[дро имзо мекунад, инчунин мумкин аст аз xониби ташкилоте, ки дар он ша[рванди бо дасти худ имзо карда наметавониста кор мекунад ё аз xониби маъмурияти муассисаи табобатии статсионарие, ки e дар он табобат меёбад, тасдиr карда шавад.
Моддаи 186. А[де, ки дар шакли хаттии оддb анxом дода мешаванд
1. А[д[ои зерин ба истиснои а[де, ки тасдиrи нотариалиро талаб мекунад, бояд дар шакли оддии хаттb баста шаванд:
а) а[ди шахси [уrуrb байни худ ва бо ша[рвандон;
б) а[ди байни ша[рвандон ба маблаuе, ки аз андозаи бо rонун муrарраргардидаи музди ме[нати [адди аrал на камтар аз да[ маротиба бештар аст ва дар [олат[ои пешбининамудаи rонун, - сарфи назар аз маблаuи а[д.
2. Барои а[де, ки мутобиrи моддаи 184 [амин Кодекс метавонад ба таври шифо[b баста шавад, риояи шакли оддии хаттb талаб карда намешавад.
Моддаи 187. Оrибати риоя накардани шакли оддии а[ди хаттb
1. Риоя накардани шакли оддии а[ди хаттb тараф[оро аз [уrуrи дар мавриди ба[с xи[ати тасдиrи а[д ва шарт[ои он аз истинод ба баёноти шо[идон ма[рум месозад, вале он[оро аз [уrуrи овардани далел[ои хаттb ва далел[ои дигар ма[рум намесозад.
2. Дар [олат[ои бевосита дар rонун ё созишномаи тараф[о зикргардида риоя накардани шакли оддии а[ди хаттb он беэътибор мегардад.
3. Риоя накардани шакли оддии а[ди хаттии робитаи иrтисодии хориxb онро беэътибор мегардонад.
Моддаи 188. А[ди дар нотариус тасдиrшуда
1. А[д[ои аз xониби нотариус тасдиrгардида бо ро[и дар [уxxати ба талаботи моддаи 185 [амин Кодекс мутобиrаткунанда аз xониби нотариус ё мансабдори барои анxоми чунин амали нотариалb [уrуrдошта сабт кардани навиштаxоти тасдиrкунанда анxом дода мешаванд.
2. Тасдиrи нотариалии а[д дар [олати зайл [атмист:
а) дар [олат[ое, ки дар rонун зикр гардидааст;
б) бо талаби [ар яке аз тараф[о.
Моддаи 189. Баrайдгирии давлатии а[д[о
1. А[д[о бо молу мулки uайриманrул (бегона кардан, ипотека, иxораи дарозмуддат, мерос гирифтан ва uайра) бояд ба rайди давлатb гирифта шаванд.
Тартиби баrайдгирии а[д[о бо молу мулки uайриманrул ва тартиб додани фе[расти дахлдор бо rонун муайян карда мешавад.
2. Дар rонун[о мумкин аст баrайдгирии давлатии а[д[ои вобаста бо намуд[ои муайяни молу мулки манrула муrаррар карда шавад.
Моддаи 190. Оrибати риоя накардани шакли нотариалии а[д ва талаботи баrайдгирии он
1. Риоя накардани шакли нотариалb ё талаботи баrайдгирии давлатии а[д боиси беэътибории он мегардад. Чунин а[д беэътибор дониста мешавад.
2. Агар яке аз тараф[о а[деро, ки тасдиrи нотариалиро талаб мекунад, пурра ё rисман иxро карда, тарафи дигар аз баррасмиятдарории а[д саркашb намояд, суд [аr дорад, ки бо талаби тарафи иxронамудаи а[д чунин а[дро боэътибор донад. Дар ин [олат барасмиятдарории минбаъдаи а[д зарур нест.
3. Агар а[де, ки баrайдгирии давлатиро талаб мекунад, дар шакли дахлдор баста шуда бошад, вале яке аз тараф[о аз баrайдгирии он саркашb намояд, суд [аr дорад бо талаби тарафи дигар дар хусуси ба rайд гирифтани он rарор rабул кунад. Дар ин [олат а[д мутобиrи rарори суд ба rайд гирифта мешавад.
4. Дар [олат[ои пешбининамудаи rисм[ои 2 ва 3 [амин модда тарафе, ки беасос аз тасдиrи нотариалb ё ба rайдгирии давлатии а[д саркашb менамояд, бояд ба тарафи дигар зиёни аз таъхири бастани а[д ва ба ќайдгирї расидаро xуброн намояд.
§ 2. А{Д{ОИ БЕЭЪТИБОР ВА ОRИБАТ{ОИ {УRУRИИ ОН{О
Моддаи 191. А[д[ои ба[снок ва беэътибор
1. А[д аз рeи асос[ои муrаррарнамудаи [амин Кодекс бо сабаби онро беэътибор донистани суд (а[ди мавриди ба[с) ё сарфи назар аз чунин эътироф (а[ди беэътибор) беэътибор дониста мешавад.
2. Талаби беэътибор донистани а[ди ба[снок метавонад ба шахси дар [амин Кодекс зикргардида пешни[од карда шавад.
Истифодаи оrибати а[ди беэътиборро [ар шахси манфиатдор талаб карда метавонад. Суд [аr дорад, ки чунин оrибатро бо ташаббуси худ истифода намояд.
Моддаи 192. Муrаррароти умумb дар бораи оrибати беэътибории а[д
1. А[ди беэътибор, ба истиснои оrибате, ки бо беэътибории он алоrаманд аст, боиси оrибати [уrуrb намегардад ва аз ла[заи баста шуданаш беэътибор мебошад.
2. Дар сурати беэътибории а[д, агар дар rонун оrибати дигари беэътиборb пешбинb нагардида бошанд, [ар тараф вазифадор аст, ки ба тарафи дигар тамоми молу мулки аз рeи а[д гирифтаашро баргардонад ва агар дар шакли асл (натура) баргардонидани молу мулки гирифташуда имконнопазир бошад (аз xумла дар [олате ки ашёи гирифта дар истифодаи молу мулк, кори иxрошуда ё хизматрасонb ифода гардида бошад), арзиши онро бо пул xуброн намояд.
3. Агар аз мазмуни а[ди ба[снок маълум гардад, ки он минбаъд метавонад rатъ карда шавад, суд а[дро беэътибор дониста, амали онро барои давраи оянда rатъ менамояд.
Моддаи 193. Беэътибории а[ди хилофи rонун
А[де, ки хилофи талаботи rонун аст, эътибор надорад ба шарте ки rонун ба[снок будани чунин а[дро муrаррар нанамояд ё дар он оrибати дигари rонуншиканb пешбинb нагардида бошад.
Моддаи 194. Беэътибории а[ди бар хилофи асос[ои тартиботи [уrуrb ва ахлоr басташуда
А[де, ки ошкоро бар хилофи асос[ои тартиботи [уrуrb ё ахлоr баста шудааст, эътибор надорад.
Дар сурати нияти uаразнок доштани [ар ду тарафи чунин а[д, агар а[дро [ар ду тараф иxро карда бошанд, тамоми даромади аз ин а[д бадастовардаи он[о ба [исоби даромади давлат рeёнида мешавад ва агар а[дро як тараф иxро карда бошад, аз тарафи дигар тамоми даромад ва молу мулки гирифтааш ва тамоми молу мулке, ки он мебоист бар ивази даромад ва молу мулки гирифташуда ба тарафи аввал ди[ад, ба фоидаи давлат рeёнида мешавад.
Дар сурати нияти uаразнок доштани тан[о як тарафи чунин а[д, он бояд тамоми даромади аз рeи а[д гирифтаашро ба тарафи дигар баргардонад, аммо даромаде, ки тарафи uаразнок амал карда гирифтааст ё бояд мувофиrи а[ди иxрошуда мегирифт, ба он дода шавад, ба фоидаи давлат рeёнида мешавад.
Моддаи 195. Беэътибории а[д[ои рeякb ва rалбакb басташуда
1. А[ди рeякb, яъне а[де, ки тан[о рeякb, бидуни нияти барои он бунёд намудани оrибати дахлдори [уrуrb баста шудааст, эътибор надорад.
2. А[ди rалбакb, яъне а[де, ки бо маrсади рeйпeш намудани а[ди дигар баста шудааст, эътибор надорад. Нисбати а[де, ки тараф[о воrеан дар назар дошта буданд, бо назардошти хусусияти а[д, rоида[ои ба он дахлдор истифода мешаванд.
Моддаи 196. Беэътибории а[де, ки ша[рванди uайри rобили амал эътирофгардида бастааст
1. А[де, ки ша[рванди дар натиxаи бемории рe[b uайри rобили амал эътирофгардида бастааст, эътибор надорад.
{ар яке аз тараф[ои чунин а[д вазифадор аст, ки ба тарафи дигар тамоми молу мулки гирифтаашро дар шакли асл (натура) баргардонад ва дар сурати имконнопазирии дар шакли натура баргардонидани молу мулки гирифташуда арзиши онро бо пул xуброн намояд.
Агар тарафи rобили амал uайри rобили амал будани тарафи дигарро дониста бошад ё мебоист донад, тарафи rобили амал uайр аз ин вазифадор аст, ки ба тарафи дигар зиёни воrеии ба он расонидашударо xуброн намояд.
2. Ба манфиати ша[рванде, ки бо сабаби бемории рe[b uайри rобили амал эътироф гардидааст, а[ди бастаи e бо талаби васиаш аз тарафи суд боэътибор эътироф карда мешавад, агар чунин а[д ба фоидаи он баста шуда бошад.
Моддаи 197. Беэътибории а[де, ки ноболиuи то чорда[сола бастааст
1. А[де, ки ноболиu (хурдсол)-и то чорда[сола нарасида бастааст, эътибор надорад. Нисбати чунин а[д rоида[ои дар сарсатр[ои дуюм ва сеюми rисми 1, моддаи 196 [амин Кодекс пешбинигардида татбиr мешаванд.
2. Агар а[ди бастаи хурдсол ба манфиаташ бошад, суд метавонад бо талаби волидайн, фарзандхондагон ё васии e а[ди бастаашро, ки ба манфиати e аст, боэътибор эътироф намояд.
3. Rоида[ои [амин модда ба а[д[ои хурди маишb ва а[д[ои дигари хурдсолон, ки он[о мутобиrи моддаи 29 [амин Кодекс ба мустаrилона бастани он[о [аr доранд, дахл надорад.
Моддаи 198. Беэътибории а[ди шахси [уrуrb, ки берун аз rобилияти [уrуrдориаш баста аст
А[деро, ки шахси [уrуrb хилофи маrсади фаъолияти дар [уxxат[ои таъсисии он аниr ма[дудгардида ё шахси [уrуrие бастааст, ки барои машuул шудан ба фаъолияти дахлдор иxозатнома (литсензия) надорад, агар исбот шуда бошад, ки тарафи дигари а[д uайриrонунb будани онро медонист ё баръало мебоист донад, бо даъвои ин шахси [уrуrb, муассис (иштирокчb) он ё маrоми давлатии ба фаъолияти шахси [уrуrb назораткунанда суд метавонад беэътибор эътироф намояд.
Моддаи 199. Оrибати ма[дуд кардани ваколат барои бастани а[д
Агар ваколати шахс барои бастани а[д бо шартнома ё ваколати маrоми шахси [уrуrb бо [уxxат[ои таъсиси он дар муrоиса бо ваколат[ои дар ваколатнома ё rонун муайяншуда ма[дуд гардида бошад ё вобаста ба шароити бастани а[д[о тибrи rонун яrин донистани он мумкин бошад ва чунин шахс ё маrом аз доираи ин ма[дудият[о барояд, суд бо даъвои шахсе, ки ма[дудият[о ба манфиати e муrаррар гардидаанд, тан[о дар [олате метавонад а[дро беэътибор эътироф намояд, ки тарафи дигари а[д дар хусуси ма[дудият[ои мазкур бараъло медонист ё мебоист донад.
Моддаи 200. Беэътибории а[де, ки ноболиuи аз чорда[ то [ажда[сола бастааст
1. А[де, ки ноболиuи аз чорда[ то [ажда[сола бидуни ризои волидайн, фарзандхондагон ё парасторони худ бастааст, агар чунин ризоят мутобиrи моддаи 27 [амин Кодекс зарур бошад, мумкин аст бо даъвои волидайн, фарзандхондагон ё парасторон аз xониби суд беэътибор дониста шавад. Агар чунин а[д беэътибор дониста шавад, мутобиrан rоида[ои дар сарсатр[ои дуюм ва сеюми rисми 1, моддаи 196 [амин Кодекс пешбинигардида татбиr мешаванд.
2. Rоида[ои [амин модда ба а[д[ои ноболиuоне, ки дорои rобилияти пурраи амал гардидаанд (rисми 2, моддаи 22, моддаи 28 [амин Кодекс), дахл надоранд.
Моддаи 201. Беэътибории а[де, ки ша[рванди rобилияти амалаш аз xониби суд ма[дудгардида бастааст
1. А[ди ихтиёрдории молу мулкро, ки ша[рванди rобилияти амалаш дар натиxаи сeиистеъмоли машрубот ё маводи нашъаовар аз xониби суд ма[дудгардида бидуни ризоии парастораш бастааст, суд метавонад бо даъвои парастор беэътибор эътироф намояд.
Агар чунин а[д беэътибор дониста шавад, мутобиrан rоида[ои дар rисми 1, моддаи 200 [амин Кодекс пешбинигардида татбиr мешаванд.
2. Rоида[ои [амин модда ба а[д[ои хурди маишие, ки ша[рванди rобилияти амалаш ма[дудкардашуда мутобиrи моддаи 31 [амин Кодекс [аr дорад, мустаrилона бандад, дахл надоранд.
Моддаи 202. Беэътибории а[де, ки ша[рванд барои дарки а[амияти амали худ ё идора кардани он rобилиат надошта бастааст
1. Суд метавонад а[ди ша[рвандеро, ки rобили амал бошад [ам, вале дар ла[заи бастани он дар [олате rарор дошт, ки амал[ои худро дарк намекард ё ба идораи он[о rобилият надошт, бо даъвои ин ша[рванд ё шахси дигаре, ки [уrуr ё манфиати rонунан [ифзшавандаашон дар натиxаи бастани он халалдор гардидаанд, беэътибор донад.
2. Агар исбот гардад, ки дар ла[заи бастани а[д ша[рванд барои дарки а[амияти амали худ ё идораи он rодир набуд, суд метавонад а[ди бастаи ша[рвандеро, ки баъдан uайри rобили амал эътироф гардидааст, бо даъвои васии e беэътибор донад.
3. Агар а[д дар асоси [амин модда беэътибор дониста шавад, мутобиrан rоида[ои бандњои якум ва дуюми rисми 1, моддаи 196 [амин Кодекс пешбинигардида истифода мешаванд.
Моддаи 203. Беэътибории а[де, ки дар натиxаи гумро[b баста шудааст
1. Суд метавонад а[ди дар натиxаи гумро[b бастаро, ки а[амияти му[им дорад, бо даъвои тарафе, ки дар асари гумро[b амал кардааст, беэътибор эътироф намояд.
Гумро[b доир ба табиати а[д, шабо[ат ё чунин сифат[ои предмети он дорои а[амияти му[им мебошанд, ки имконият[ои аз рeи таъинот истифода намудани онро хеле кам мекунанд. Гумро[b доир ба сабаб[ои а[д дорои а[амияти му[им намебошад.
2. Агар а[д [амчун а[ди бар асари гумро[b басташуда беэътибор дониста шавад, мутобиrан rоида[ои дар rисми 2, моддаи 192 [амин Кодекс пешбинигардида татбиr мешаванд.
Uайр аз ин, тарафе, ки бо даъвои он а[д беэътибор дониста шудааст, агар исбот кунад, ки гумро[b бо гуно[и тарафи дигар рeй додааст, [аr дорад аз тарафи дигар xуброни зиёни воrеиро талаб намояд. Агар ин исбот нашуда бошад, тарафе, ки бо даъвои он а[д беэътибор дониста шудааст, [атто агар гумро[b бар асари вазъияте рух дода бошад, ки ба тарафи гумро[шуда вобаста нест, вазифадор аст, бо талаби тарафи дигар зиёни воrеии ба он расидаро xуброн намояд.
Моддаи 204. Беэътибории а[де, ки бо фиреб, зeроварb, та[дид, созиши бадrасдонаи намояндаи як тараф бо тарафи дигар ё шароити вазнин баста шудааст
1. Суд метавонад а[деро, ки бо фиреб, зeроварb, та[дид, созиши бадrасдонаи намояндаи як тараф бо тарафи дигар баста шудааст, инчунин а[деро, ки шахс бо сабаби шароити вазнин бо шарт[ои барояш тамоман бефоида, маxбуран бастааст ва тарафи дигар аз он истифода намудааст (а[ди асоратовар), бо даъвои xабрдида беэътибор донад.
2. Агар а[д бо яке аз асос[ои дар rисми 1 [амин модда зикргардида беэътибор дониста шавад, тарафи дигар ба xабрдида тамоми молу мулки аз рeи а[д гирифтаашро бармегардонад ва агар баргардонидани молу мулк имконнопазир бошад, арзиши онро бо пул xуброн менамояд.
Молу мулке, ки xабрдида аз рeи а[д аз тарафи дигар гирифтааст, инчунин молу мулки ба тарафи дигар додаи он, ки бояд ба он xуброн карда шавад, ба фоидаи давлат рeёнида мешавад. Дар сурати имконнопазирии дар шакли асл (натура) ба фоидаи давлат додани молу мулк арзиши он бо пул рeёнида мешавад. Uайр аз ин тарафи дигар ба xабрдида зиёни воrеии ба он расонидашударо xуброн менамояд.
Моддаи 205. Оrибати беэътибории як rисми а[д
Агар тахмин кардан мумкин бошад, ки а[д бидуни дохил кардани rисми беэътибори он [ам метавонист баста шавад, аз ин rисм[ои дигари а[д беэътибор намегардад.
Моддаи 206. Мe[лати даъво аз рeи а[д[ои беэътибор
1. Даъво дар мавриди истифодаи оrибати беэътибории а[ди беэътибор метавонад дар давоми се соли пас аз оuози иxрои он пешни[од карда шавад.
2. Даъво дар мавриди беэътибор донистани а[ди ба[снок ва ис
Дата: 2016-10-02, просмотров: 223.