1. Кредитор [аr дорад пардохти ноустуворонаи муайяннамудаи rонун (ноустуворонаи rонунb) –ро сарфи назар аз он ки дар созишнома e[дадории пардохти он пешбинb шудааст ё на, талаб намояд.

2. Андозаи ноустуворонаи rонунb, агар rонун онро манъ накунад, бо созишномаи тараф[о зиёд карда шуданаш мумкин аст.

Моддаи 358. Кам кардани ноустуворона

Агар ноустуворонаи пардохтшаванда ошкоро ба оrибати вайрон кардани e[дадорb баробар набошад, суд [аr дорад ноустуворонаро кам кунад.

Rоида[ои [амин модда ба [уrуrи rарздор xи[ати кам кардани андозаи масъулияти e дар асоси моддаи 435 [амин Кодекс ва [уrуrи кредитор барои рeёнидани товони зиён дар [олат[ои пешбининамудаи моддаи 424 [амин Кодекс дахл надоранд.

ГАРАВ

Моддаи 359. Маф[ум ва асос[ои ба миён омадани гарав

1. Вобаста ба гарав кредитор мутобиrи e[дадории бо гарав таъмингардида (дорандаи гарав) дар [олати иxро нашудани ин e[дадорb аз xониби rарздор барои аз арзиши молу мулки ба гарав гузошташудаи шахсе, ки ин молу мулк ба e марбут аст (гаравде[) xи[ати rонеъ намудани талаботаш нисбат ба дигар кредиторон [уrуrи афзалиятнок дорад, ба uайр аз [олат[ои дар rонун муrаррар кардашуда.

Дорандаи гарав [уrуr дорад дар [амон асос барои rонеъ намудани талаботашро аз товони суuурта барои гум ё вайрон кардани молу мулки гузошташуда rонеъ намояд, сарфи назар аз он, ки аз кадом шахс ва ба манфиати кb он суuурта шудааст, ба шарте, ки гум ё вайрон кардан бо сабаб[ое рух дода бошанд, ки дорандаи гарав барояшон xавобгар нест.

2. Ба гарав гузоштани корхона, бино, иншоот, манзил (квартира) ва дигар молу мулки uайри манrул (ипотека) бо rонуни ипотека танзим карда мешавад. Rоида[ои умумb оид ба гарав, ки дар [амин Кодекс зикр шудаанд, дар [олате татбиr карда мешаванд, ки дар [амин Кодекс ё rонун дар бораи ипотека ва rоида[ои дигаре муrаррар нагардида бошанд.

3. Гарав дар асоси шартнома ба миён меояд. Гарав инчунин дар асоси rонун, [ангоми фарорасидани [олат[ои муайяннамудаи он ба миён меояд, ба шарте ки агар дар rонун пешбинb гардида бошад, ки кадом молу мулк ва барои таъмини иxрои кадом e[дадорb ба гарав монда шудани он пешбинb шуда бошад.

Rоида[ои [амин Кодекс оид ба гарав, ки дар асоси шартнома ба миён меоянд, мувофиrан нисбат ба гараве татбиr мегардад, ки дар асоси rонун ба миён омадааст, ба шарте ки дар rонун тартиби дигаре муайян нашуда бошад.

Моддаи 360. Предмети гарав

1. Предмети гарав [ама гуна молу мулк, аз xумла мол ва [уrуrи молу мулкb (талабот), ба истиснои молу мулке, ки аз муомилот барварда шудаанд (rисми 2 моддаи 141 [амин Кодекс) талаботе, ки бо шахсияти ќарздор сахт алоrаманд аст, аз xумла талабот оид ба алимент, товони зиёне, ки ба [аёт ва саломатb расонида шудааст ва дигар [уrуr[ое буда метавонад, ки гузашт кардани он[о ба дигар ашхос тибrи санади rонунb манъ шудааст.

2. {уrуrи гаравро бо шартнома ба молу мулке, ки минбаъд ба моликияти гаравде[ ё хоxагидории e ворид мешавад, низ татбиr кардан мумкин аст.

3. Гарави навъ[ои ало[идаи молу мулк, аз xумла молу мулки ша[рвандоне, ки аз [исоби он ситонидан иxозат дода намешавад, тибrи санади rонунb манъ ё ма[дуд карда шуданашон мумкин аст.

4. Гарави rоuаз[ои rиматноки xамъият[ои са[[омb, аз xумла бонк[о, дигар субъект[ои хоxагb бо назардошти санади rонунb оид ба rоuаз[ои rиматнок дода мешавад.

Мoддаи 361. Талаботе, ки бо гарав таъмин карда мешавад

1. Агар дар шартнома ё санади rонунb тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, гарав талаботро тан[о дар [аxме таъмин мекунад, ки он дар ла[заи воrеан rонеъ намудани он мавxуд аст, аз xумла фоиз[о, xуброни зиёне, ки аз гузаронидани мe[лат расидааст, ноустуворона (xарима, пеня), хароxоти зарурb барои нига[дошти молу мулки ба гарав гузошта шуда, инчунин товони зиёне, ки ситонида мешавад.

2. Гарав нисбати талаботе, ки метавонад дар оянда пеш ояд муrаррар шуданаш мумкин аст, ба шарте, ки тараф[о оиди андозаи ба гарав таъмин намудани чунин e[дадорb ба мувофиrа расанд.

Моддаи 362. Навъ[ои гарав

1. Гарав мумкин аст дар навъњои ипотека, гарави додашуда (заклад), гарави њуќуќ, гарави воситањои

пулї ва гарави молу мулк дар гаравхона (ломбард) баромад намояд.»;

2. Ипотека - навъи гаравест, ки молу мулки ба гарав гузошташуда тасарруфb ва истифодаи гаравде[ ё шахси сеюм боrb мемонад.

Предмети ипотека корхона[о, иморат[о, бино, иншоот, манзил (квартира) – [ои дар бино[ои бисёр[exрагb, объект[ои кай[онb, ва дигар молу мулкие, ки аз муомилоти гражданb гирифта нашудааст, буда метавонанд.

Самараи xудошаванда тан[о дар [олат[ое предмети ипотека буда метавонад, ки он аз ла[заи xудо намудан объекти [уrуrии шахси сеюм нагардад. Ипотекаи корхона, иморат, бино, иншоот, манзил (квартира)-[ои дар бинои бисёр[exра, восита[ои наrлиёт ва объект[ои кай[онb бояд дар маrомоти дахлдор объект[о ба rайд гирифта шаванд.

3. Гарави додашуда (заклад) - навъи гараве мебошад, ки [ангоми он молу мулки ба гарав гузошташуда аз xониби гаравде[ ба соњибии гаравгир дода мешавад.

Бо розигии гаравгир предмети гарав метавонад дар ихтиёри гаравде[ та[ти rулф ва мe[ри гаравгир вогузошта шавад. Предмети гаравро дар ихтиёри гаравде[ бо сабти аломате, ки та[ти гарав будани онро тасдиr мекунад (гарави устувор) вогузоштан мумкин аст.

4. {ангоми гарави [уrуr предмети гарав [уrуrи молу мулкие мебошад, ки метавонад аз соњибї бароварда шавад, аз xумла [уrуrи иxораи корхона, иморат, бино, иншоот, [уrуrи са[м дар молу мулки ширкати хоxагидорb, талаби rарзb, [уrуr[ои молу мулкии муаллифb, ихтироъкорb ва дигар [уrуr[ои молу мулкb.

{уrуrи ба мe[лат тан[о то ла[заи гузаштани мe[лати амали он предмети гарав буда метавонад.

Rарздори гарав бояд аз гарав ого[ карда шавад. Агар [уryrи ба гарав гузошташуда бо [уxxат тасдиr карда шавад, шартномаи гарав мумкин аст бо додани [уxxати муrарраркунандаи [уrуr ба расмият дароварда шавад.

5. {ангоми ба гарав гузоштани [уrуrи молу мулке, ки бо rоuази rиматнок тасдиr карда шудааст, он ба гаравгир супурда мешавад ё агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, ба депозити бонк ё идораи нотариалb гузаронда мешавад.

Маблаuи пулие, ки предмети гарав аст, дар [исоби депозити бонк ё идораи нотариалb ниго[ дошта мешавад. Фоизе, ки ба ин маблаu зам мегардад, ба гаравде[ тааллуr дорад.

6. Гарави маблаѓњои пулї бо роњи ба соњибии гаравгир додани онњо сурат мегирад, агар дар

ќонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинї нашуда бошад.

Моддаи 363. Гарави молу мулке, ки та[ти моликияти умумb rарор дорад

Молу мулке, ки моликияти умумb мебошад, тан[о бо розигии [амаи моликон ба гарав гузошта шуданаш мумкин аст. {уrуr ба [исса дар молу мулки умумb метавонад предмети мустаrили гарав бошад.

Моддаи 364. Гаравде[

1. Гаравде[ метавонад [ам худи rарздор ва [ам шахси сеюм бошад.

2. Гаравде[и ашё молики он ё шахсе буда метавонанд, ки [уrуrи хоxагидории ашёро дорад.

Шахсе, ки ашё тибrи [уrуrи хоxагидорb ба e тааллуr дорад, дар [олат[ои пешбининамудаи rисми 2 моддаи 312 [амин Кодекс [аr дорад онро бидуни розигии молик ба гарав гузорад.

3. Ба гаравде[и [уrуr шахсе буда метавонад, ки [уrуrи ба гарав гузоранда ба e тааллуr дорад.

Ба гарав гузоштани [уrуrи иxора ё дигар [уryr ба молу мулки бегона бидуни иxозати молики он ё шахсе, ки [уrуrи хоxагидориро дорад, ро[ дода намешавад, агар дар rонун ё шартнома бегона кардани ин [уrуr бе розигии ин ашхос манъ карда шуда бошад.

Моддаи 365. Гаравгир

Мутобиrи [амин Кодекс, ки муносибати гаравро танзим менамояд, [ам ша[рвандон ва [ам шахси [уrуrb гаравгир буда метавонанд.

Моддаи 366. Суѓуртаи молу мулки ба гарав гузошташуда

1. Мутобиќи шартнома ё ќонун вазифаи суѓурта кардани молу мулки ба гарав гузошташударо ба зиммаи шахсони зерин вогузоштан мумкин аст:

- ба зиммаи гаравгир, ба шарте ки молу мулки ба гарав гузошташуда ба ихтиёраш дода шуда бошад;

- ба зиммаи гаравдењ, ба шарте ки молу мулки ба гарав гузошташуда тањти истифодаи ў ќарор дошта бошад.

2. Агар шартномаи гарав ба зиммаи гаравдењ вазифаи суѓуртаи молу мулки ба гарав гузошташударо вогузорад, гарав ба њама гуна њуќуќи гаравдењ аз рўи њамин суѓуртанома пањн мегардад ва нигоњдорандаи гарав барои ќонеъ гардонидани талаботи таъминшудааш аз њама гуна маблаѓи минбаъдаи рўёнидани суѓурта, новобаста ба суѓуртакунанда ва бе розигии гаравдењ њуќуќи имтиёзнок дорад.

3. Њангоми фаро расидани њодисаи суѓурта њуќуќи талабкунї аз рўи шартномаи суѓуртаи молу мулки ба гаравгузоштаи гаравдењ танњо дар сурати аз њуќуќи худ мутобиќи ќисми 2 њамин модда даст кашидани гаравгир ба миён меояд.

Агар маблаѓи пардохти суѓурта аз маблаѓи ўњдадорие, ки бо гарав таъмин гардидааст, бештар бошад, нигоњдорандаи гарав ўњдадор аст дар давоми се рўзи бонкї аз лањзаи гирифтани он фарќияти маблаѓро ба њисоби гаравдењ гузаронад.

4. Агар молу мулк бо гуноњи нигоњдорандаи гарав гум шуда ё осеб дида бошад, ў аз њуќуќи аз њисоби пардохти суѓурта ќонеъ намудани талаботи худ мањрум мегардад.

Моддаи 367. Гарави насупоридан ва супоридани молу мулк ба гаравгир

1. Молу мулки ба гарав гузошташуда, дар назди гаравде[ боrb мемонад.

Молу мулке, ки та[ти ипотека rарор дорад, ба гаравгир дода намешавад.

2. Предмети ба гарав гузошташуда мумкин аст дар назди гаравде[ бояд зери rулф ва мe[ри гаравгир вогузошта шавад.

Предмети ба гарав гузошташударо метавон дар назди гаравгир бо сабти нишона гузошт, ки ба гарав гузоштани молу мулк далолат мекунад (гарави rатъb).

3. Предмети гарав, ки аз тарафи гаравде[ муваrrатан барои соњибї ё истифода ба шахси сеюм дода шудааст, дар назди гаравде[ rарордошта ба [исоб меравад.

4. {aнгоми ба гарав гузоштани [уrуrи молу мулке, ки бо rоuази rиматнок собит шудааст, агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нагардида бошад, ба гаравгир ё депозити нотариус дода мешавад.

Моддаи 368. Шартномаи гарав, шакл ва баrайдгирии он

1. Дар шартномаи гарав бояд предмети гарав, мо[ият, андоза ва мe[лати иxpои e[дадорb, ки бо гарав таъмин шудааст, баён гардад. Дар он инчунин бояд ифода гардад, ки молу мулки ба гарав гузошташуда дар назди кадоме аз тараф[о rарор дорад.

2. Шартномаи гарав бояд дар шакли хаттї баста шавад. Шартномањои омехтае, ки мутобиќи ќисми 3 моддаи 453 Кодекси мазкур баста шудаанд ва унсурњои шартномаи гаравро дар бар гирифтаанд, бояд ба талаботи моддаи мазкур мувофиќат намоянд.

Шартнома оид ба ипотека, инчунин шартнома дар бораи гарави молу мулки манrул ё [уrуr ба молу мулк xи[ати таъмини e[дадорb аз рeи шартнома, ки дар идораи нотариалb тасдиr шуданаш зарур аст, бояд аз xониби идораи нотариалb тасдиr карда шавад.

3. Шартномаи ипотека бояд мутобиrи тартиби ба rайд гирифтани а[д[ои барои молу мулки дахлдор муrарраргардида ба rайд гирифта шавад. Тартиби ба ќайд гирифтани гарави молу мулки манќулро ќонун муќаррар менамояд.

4. Риоя накардани rоида[ои дар rисм[ои 2 ва 3 [амин модда зикршуда шартномаи гаравро беэътибор мегардонад.

Моддаи 369. Молу мулке, ки ба он [уrуrи гаравгир па[н мегардад

1. Агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, [уrуrи гаравгир ([уrуrи гарав) ба ашёе, ки предмети гарав rарор дорад, ба марбутияти он па[н мегардад, агар дар шартнома тарзи дигар пешбинb нашуда бошад.

Дар натиxаи истифодаи молу мулки ба гарав гузошта шуда ба самараи бадастовардашуда, ма[сулот ва даромади он [уrуrи гарав дар [олат[ои пешбининамудаи шартнома па[н мегардад.

2. {ангоми ипотекаи корхона ё дигар комплекси молу мулки дар маxмeъ [уrуrи гарав ба тамоми молу мулки ба он дохилшаванда молу мулки манrул ва uайриманrул, масалан [уrуrи талаб ва [уrуrи истисно, аз xумла [уrуrе, ки дар давраи ипотека ба даст оварда шудааст, агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, па[н мегардад.

3. Мутобиrи шартномаи гарав ва нисбат ба гараве, ки аз асоси rонун бармеояд, мумкин аст гарави ашё ва [уrуrи молу мулкиро, ки гаравде[ дар оянда ба даст меорад, дар rонун пешбинb карда шавад.

Моддаи 370. Ба миён омадани њуќуќи гарав

1. Њуќуќи гарав њангоми дар як ваќт мављуд будани шартњои зерин ба миён меояд:

- мављуд будани шартнома дар бораи гарав мутобиќи талаботи моддаи 368 Кодекси мазкур;

- соњиб будани гаравдењ ба њуќуќи моликият ё дигар њуќуќи ашёи ба предмети гарав ва ё њуќуќи дигари молумулкї.

2. Агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинї нашуда бошад, њуќуќи гарав нисбати гарави молу мулке, ки бояд ба гаравгир супурда шавад, аз лањзаи супурдани ин молу мулк ба миён меояд.

3. Њуќуќи гарав ба моли дар муомилотбуда мутобиќи ќоидањои ќисми 2 моддаи 386 Кодекси мазкур ба миён меояд.