Материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления пользователям Интернета и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
© 2018 - 2024
1. Моли дар муомилотбудаи ба гарав гузошташуда моле эътироф карда мешавад, ки дар ихтиёри гаравде[ буда, ба e [уrуr дода шудааст таркиб ва шакли табии молу мулки ба гарав гузошташударо (захира[ои мол, ашё, мавод, ма[сулоти нимтайёр, ма[сулоти тайёр ва uайра) таuйир ди[ад ба шарте, ки арзиши умумии он[о аз арзиши дар шартнома муайяншудаи ин молу мулки гарав камтар нагардад.
Агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, арзиши моли ба муомилот гузошташударо, баробари андозаи rисми e[дадории бо гарав таъминшуда кам кардан мумкин аст.
2. Моли дар муомилотбуда, ки аз љониби гаравдењ бегона карда шудааст, аз лањзаи ба соњибмулкї, пешбурди хољагидорї ё идораи оперативии бадастоваранда гузаштанаш дигар предмети гарав шуда наметавонад. То рўзи пурра кардани предмети гарав, ки моли дар муомилотбуда аз љумлаи он аст, маблаѓи аз фурўши ин мол ба дастомада ба сифати предмети гарав њисоб карда мешавад.
Моли дар муомилотбудае, ки гаравдењ онро аз рўи шартњои шартномаи гарави моли дар муомилотбуда харидааст, аз лањзаи бо њуќуќи моликият ё њуќуќи дигари ашёи ба ихтиёри гаравдењ гузаштанаш предмети гарав ќарор мегирад.
3. Гаравде[и моли дар муомилотбуда бояд дафтари сабти гарав[оеро дошта бошад, ки дар он шарти ба гарав гузоштани мол, дигар амале, ки боиси таuйир додани таркиб ва ё шакли табиии моли ба гарав гузошташуда гардидаанд, аз xумла коркарди онро дар рeзи охирини амалиёт инъикос намояд.
4. {ангоми аз xониби гаравде[ вайрон карда шудани шарти ба гарав гузоштани моли дар муомилотбуда гаравгир [аr дорад ба рeи он нишонаву мe[ри худро гузошта, то бартараф намудани норасои[о, амалиётро бо ин молу мулк боздорад.
Моддаи 387. Ба гарав гузоштани мол дар гаравхона (ломбард)
1. Аз ша[рвандон ба гарав rабул кардани молу мулки манrуле, ки барои истеъмоли шахсb, кандани rарзи кeто[муддат таъин шудаанд, ба сифати фаъолияти со[ибкорb аз xониби ташкилот[ои махсусгардонидашуда – гаравхона (ломбард)-[о, ки ба ин фаъолият иxозатнома (лицензия) доранд, анxом дода шуданаш мумкин аст.
2. Шартномаи ба гарав гузоштани мол дар гаравхона (ломбард) бо додани чипта (билет) -и гарав аз тарафи гаравхона (ломбард) ба расмият дароварда мешавад.
3. Мол[ои багаравгузошта ба гаравхона (ломбард) супорида мешаванд. Гаравхона (ломбард) вазифадор аст моли ба гарав гирифтаашро ба манфиати гаравде[ аз [исоби худ, бо арзиши пуррааш мутобиrи нархи чунин мол ва чунин сифат, ки одатан дар муассиса[ои савдо [ангоми ба гарав гирифтан муайян карда мешавад, суuурта намояд.
Гаравхона (ломбард) [аr надорад моли ба гарав гузошташударо истифода ва ихтиёрдорb намояд.
4. Гаравхона (ломбард) барои гум ё осеб дидани моли ба гарав гузошташуда, агар исбот карда натавонад, ки гум ё осеб ёфтани мол ба rувваи рафънопазир вобаста аст, масъулият дорад.
5. {ангоми дар мe[лати муайяншуда барнагардонидани rарзи моли ба гаравхона (ломбард) супурда, гарави он аст, ки гаравхона (ломбард) [аr дорад дар асоси иxровараrаи нотариус бо гузаштани як мо[и имтиёзнок, ин молро бо тартиби барои фурeши молу мулки ба гарав гузошташуда (rисм[ои 3, 4, 6 ва 7 моддаи 379) муrарраргардида фурeшад. Пас аз ин талаботи гаравхона (ломбард) нисбати гаравде[ (rарздор), [арчанд маблаuи фурeши моли ба гарав гузошташуда барои пурра rонеъ намудани талабот нокифоя бошад [ам rонеъ гашта [исоб мешавад.
6. Rоида[ои ба ша[рвандон мувофиrи молу мулки ба гарав гузоштаашон rарздодани гаравхона (ломбард) -ро мутобиrи [амин Кодекс rонун муайян мекунанд.
7. Шарт[ои шартномаи дар гаравхона (ломбард) гарав гузоштани мол, ки [уrуrи гаравде[ро дар муrоиса ба [уrуr[ои додаи [амин Кодекс ё дигар rонун[о ма[дуд месозад, эътибор надоранд. Бар ивази чунин шарт[о муrаррароти дахлдори rонун татбиr карда мешаванд.
§ 4. НИГО{ ДОШТАН
Моддаи 388. Асос[о барои ниго[ доштан
1. Кредитор молу мулкеро, ки дар ихтиёр дорад ва онро бояд ба rарздор ва ё шахси муайяннамудаи rарздор супорад, дар сурати аз xониби rарздор дар мe[лати муайяншуда иxро накардани e[дадории пардохти [аrrи мол ё xуброни хароxоти rарз[о вобаста ба ин ё зиёни дигар [аr дорад то иxро гардидани e[дадори[ои дахлдор, онро ниго[ дорад.
Бо ниго[ доштани мол [амчунин талаботе rонеъ гардонида мешавад, ки бо пардохти мол ё xуброни хароxоти он ва зиён[ои дигари аз e[дадорb барояндае, ки тараф[ои ин e[дадорb [амчун со[ибкор баромад мекунанд, алоrаманд нестанд.
2. Кредитор, сарфи назар аз он, ки баъди со[иб шуданаш ба ин мол шахси сеюм ба он [уrуr пайдо кардааст, молро ниго[ дошта метавонад.
3. Агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, rоида[ои моддаи мазкур татбиr мегарданд.
Моддаи 389. Rонеъ намудани талабот аз [исоби молу мулки ниго[дошташуда
Талаботи кредитори ниго[дорандаи мол аз [исоби арзиши он баробари [аxм ва мутобиrи тартибе rонеъ гардонида мешавад, ки барои rонеъ намудани e[дадории бо гарав таъминшуда, пешбинb шудааст.
ЗАМОНАТ
Моддаи 390. Шартномаи замонат
1. Тибrи шартномаи замонат зомин e[дадор мешавад, ки дар назди кредитори дигар шахс барои пурра ё rисман иxро намудани e[дадори[ои он xавобгар бошад.
2. Шартномаи замонат инчунин xи[ати таъмини e[дадории минъбада, низ баста шуданаш мумкин аст.
Тан[о талаботи [аrконb метавонад бо замонат таъмин карда шавад.
Моддаи 391. Шакли шартномаи замонат
Шартномаи замонат бояд хаттb тартиб дода шавад. Дар сурати ба тарзи хатти тартиб надодани он шартномаи замонат беэътибор мегардад.
Моддаи 392. Масъулияти зомин
1. {ангоми иxро нанамудан ё иxрои номатлуби бо замонат таъмин кардани e[дадорb зомин ва rарздор, агар rонун ва ё шартномаи замонат масъулияти субсидарии зоминро пешбинb накарда бошанд, дар назди кредитор муштарак xавобгар мебошанд.
2. Агар дар шартномаи замонат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, зомин дар назди кредитор баробари rарздор, аз xумла дар пардохти фоиз, xуброни хароxоти судb оид ба руёнидани rарз ва дигар зиёни ба кредитор дар натиxаи e[дадориро иxро нанамудан ё номатлуб иxро кардани rарздор расидааст, xавобгар мебошад.
3. Ашхосе, ки якxоя замонат додаанд, агар дар шартномаи замонат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, дар назди кредитор якxоя xавобгаранд.
4. Агар замонати аз xониби rарздор иxро кардани e[дадориро бонк ё дигар муассисаи кредитb, шахси суuуртакунанда ё дигар шахсе, ки зоминиро ба сифати фаъолияти касбии со[ибкорb анxом меди[ад, ба e[да гирифта, агар дар шарт[ои шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, зомин дар назди кредитор дар доираи маблаuи дар замонатнома зикршуда масъулият дорад.
Моддаи 393. {уrуrи зомин xи[ати эътирози талаботи кредитор
1. Агар аз шартномаи замонат тартиби дигаре барнаояд, кафил [аr дорад ба кредитор оид ба талаботаш, ки нисбат ба он rарздор метавонист арз кунад, эътироз намояд.
Зомин [атто дар [олате, ки rарздор аз эътироз даст кашидааст ё rарзи худро эътироф кардааст, [уrуrи эътироз карданро ниго[ медорад.
2. Зомин то rонеъ намудани талаботи кредитор e[дадор аст rарздорро аз ин ого[ намояд ва агар нисбат ба зомин даъво пешни[од шуда бошад, rарздорро ба му[окимаи парванда xалб намояд.
3.Агар зомин e[дадори[ои дар rисми 2 [амин модда нишондодашударо иxро накарда бошад, rарздор [аr дорад ба муrобили талаботи акс (регресивb)-и зомин, ки e ба муrобили кредитор дошт, эътироз намояд.
Моддаи 394. {уrуrи зомине, ки e[дадориашро иxро кардааст
1. Ба зомини e[дадориашро иxронамуда [уrуrи кредитор оид ба ин e[дадорb ва [уrуrи марбути кредитор [амчун гаравгир, дар он [аxме, ки зомин талаботи кредиторро rонеъ намудааст, мегузарад. Зомин [амчунин [аr дорад аз rарздор пардохти фоизи маблаuи ба кредитор додашуда ва xуброни дигар зиёнеро талаб намояд, ки бинобар масъулияти назди rарздор расидааст.
2. {ангоми аз xониби зомин иxро гардидани e[дадорb кредитор бояд ба rарздор аснодеро супорад, ки ин талаботро ба rарздор тасдиr мекунад, инчунин eро [уrуrдор созад, ки ин талаботро таъмин мекунад.
3. Агар дар rонун, дигар санади [уrуrb ё шартномаи байни зомин ва rарздор тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад ва аз муносибати байни он[о барнаояд, rоида[ои муайяннамудаи моддаи мазкур, татбиr карда мешавад.
Моддаи 395. Ого[онидани зомин дар мавриди аз xониби rарздор иxро шудани e[дадорb
Rарздоре, ки e[дадории бо замонат таъминшударо иxро кардааст, вазифадор аст фавран зоминро аз ин ого[ созад. Дар акси [ол, зомине ки e[дадори[ояшро дар навбати худ иxро кардааст, [аr дорад аз кредитор маблаuи беасос гирифтаашро рeёнад ё ба rарздор талаботи акс (регресивb) арз намояд. Дар [олати ба rарздор арз намудани талаботи акс (регресивb) rарздор [аr дорад аз кредитор тан[о маблаuи беасос гирифтаашро рeёнад.
Моддаи 396. Rатъи зоминат
1. Замонат бо rатъи e[дадории таъминнамудааш, инчунин дар [олати таuйир ёфтани ин e[дадорb, ки боиси афзудани масъулият ё бидуни розигии зомин ба e дигар оrибат[ои номусоид меоранд, rатъ мегардад.
2. Агар зомин ба кредитор дар мавриди xавобгарb оид ба масъулияти rарздори нав розигb надода бошад, зоминат [ангоми ба шахси дигар гузаронидани rарзи бо замонат таъминшудаи e[дадорb, rатъ мегардад.
3. Замонат [ангоме, ки кредитор rабули иxрои дурусти пешни[однамудаи rарздор ё зоминро рад мекунад, rатъ мегардад.
4. Замонат бо гузашти мe[лати дар шартномаи замонат зикршуда, ки барои [амин мe[лат дода шудааст, rатъ мегардад. Агар мe[лат муайян нашуда бошад он [ангоме rатъ мегардад, ки кредитор дар xараёни як сол аз рeзи фаро расидани иxрои e[дадории бо замонат таъминшуда ба зомин арзи даъво накарда бошад. {ангоме, ки мe[лати иxрои e[дадории асосb муайян карда нашудааст ва муайян шуданаш [ам номумкин аст ё бо ла[заи пасталабкунb муайян карда шуда бошад, агар кредитор ба зомин дар тeли ду сол аз рeзи бастани шартномаи замонат арзи даъво накарда бошад, замонат rатъ мегардад.
КАФОЛАТ
Моддаи 397. Маф[уми кафолат
1. Дар асоси кафолат бонк, дигар муассисаи кредитb ё ташкилоти суuурта (кафил) бо хо[иши шахси дигар (принсипал) ба кредитори принсипал (бенефитсиар) мутобиrи шарти e[дадории бо кафолат таъминшуда, бо пешни[оди талабномаи бенефитсиар оид ба пардохти маблаu e[дадории хаттb меди[анд.
2. Шартнома дар бораи додани кафолат байни субъектњое, ки дар ќисми 1 њамин модда зикр шудаанд ва принсипал дар шакли хаттї баста мешавад. Риоя накардани шакли хаттии шартномаи кафолат онро беэътибор мегардонад.
3. Дар кафолатнома бояд шахсе, ки бо хоњиши ў кафолат дода мешавад, маблаѓ ва мўњлати кафолат, номи кредитор оид ба кафолат, ўњдадорие, ки таъмин карда мешавад, шартњои пешнињоди талабот, мўњлати иљрои кафолат, масъулияти кафил ва дигар шартњои зарурї зикр карда шуда бошад.
Моддаи 398. Бо кафолат таъмин намудани e[дадории принсипал
1. Кафолат аз xониби принсипал иxрои матлуби e[дадориашро нисбат ба бенефитсиар (e[дадории асосb) таъмин мекунад.
2. Принсипал ба кафил барои додани кафолат подош медињад. Андозаи подош бо мувофиќаи тарафњои шартнома муайян карда мешавад.
Моддаи 399. Мустаrилияти кафолат аз e[дадории асосb
E[дадории пешбининамудаи кафолати кафил назди бенефитсиар дар муносибати байни он[о ба e[дадории асосие вобаста намебошад, ки xи[ати иxрои он дода шудааст, [атто агар дар кафолат нисбати ин e[дадорb ишора шуда бошад [ам, вобаста намебошад.
Моддаи 400. Бебозхост будани кафолат
Агар дар кафолат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, он аз xониби кафил бозхост карда намешавад.
Моддаи 401. Гузаранда набудани [уrуrи кафолат
Агар дар кафолат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, [уrуrи тибrи кафолат ба бенефитсиар марбути талабот ба кафил, ба дигар шахс вогузошта намешавад.
Моддаи 402. Эътибор пайдо кардани кафолат
Агар дар кафолат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, кафолат аз рeзи додашуданаш эътибор пайдо мекунад.
Моддаи 403. Пешни[оди талабномаи кафолат
1. Талабномаи бенефитсиар дар мавриди пардохти маблаuи кафолат бояд ба кафил, бо замимаи санади дар кафолат зикргардида пешни[од карда шавад. Дар талабнома ё замимаи он бенефитсиар бояд зикр кунад, ки аз xониби принсипал риоя накардани e[дадории асосb, ки xи[ати таъмини он кафолат дода шудааст, аз чb иборат аст.
2. Талабномаи бенефитсиар ба кафил бояд то rатъи мe[лати дар кафолат муайяншуда, ки барои [амон мe[лат дода шудааст, пешни[од гардад.
Моддаи 404. E[дадории кафил [ангоми баррасии талабномаи бенефитсиар
1. {ангоми гирифтани талабномаи бенефитсиар кафил вазифадор аст фавран аз ин принсипалро ого[ намояд ва ба e нусхаи талабномаро бо [амаи санади марбут ба он ди[ад.
2. Кафил бояд талабномаи бенефитсиарро бо [ама санади замимагардида дар мe[лати мувофиr баррасb намуда, барои муайян кардани он, ки ин талабнома ва санади замимашуда ба шарт[ои кафолат мутобиrанд, uамхории оrилона зо[ир намояд.
Моддаи 405. Иxрои талабномаи бенефитсиарро рад намудани кафил
1. Агар талабномаи бенефитсиар ё санади ба он замимашуда ба шарти кафолат мутобиr набошанд ё ба кафил пас аз хотимаи мe[лати дар кафолат муайяншуда пешни[од гардида бошанд, кафил rонеъ намудани талабномаи бенефитсиарро рад мекунад.
Кафил бояд бенефитсиарро аз rонеъ накардани ин талабнома фавран ого[ созад.
2. Агар то rонеъ намудани талабномаи бенефитсиар ба кафил маълум гардида бошад, ки e[дадории асосии бо кафолат таъминшуда пурра ё як rисми дахлдори он иxро шудааст, аз рeи дигар асос[о rатъ ёфтааст ё худ беэътибор мебошад, e бояд аз ин бенефитсиар ва принсипалро фавран ого[ созад.
Агар баъди чунин ого[созb кафил талабномаи такрории бенефитсиарро гирифта бошад, бояд онро rонеъ гардонад.
Моддаи 406. {адди e[дадори[ои кафил
1. E[дадории пешбининамудаи кафил дар назди бенефитсиар бо пардохти маблаuе, ки ба он кафолат дода шудааст, ма[дуд карда мешавад.
2.Масъулияти кафил дар назди бенефитсиар барои иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадории бо кафолат таъминшуда аз xониби кафил, агар дар кафолат тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, бо маблаuи кафолат додашуда ма[дуд карда намешавад.
Моддаи 407. Rатъи кафолат
1. E[дадории кафил дар назди бенефитсиар оид ба кафолат дар [олат[ои зайл rатъ мегардад:
а) ба бенефитсиар пардохтани маблаuе, ки ба он кафолат дода шудааст;
б) бо хотима мe[лати дар кафолат муайяншуда, ки барои [амон мe[лат дода шудааст;
в) дар натиxаи даст кашидани бенефитсиар аз [уrуrи худ оид ба кафолат ва ба кафил баргардонидани ин [уrуr;
г) дар натиxаи аз [уrуrи оид ба кафолат бенефитсиар даст кашидан бо усули из[ороти хаттb дар мавриди аз e[дадорb озод кардани кафил.
Rатъи e[дадории кафил бошад асос[ои дар зербанд[ои а), б) ва г) [амин rисм зикргардида ба он вобаста намебошад, ки оё кафолат ба e баргардонида шудааст.
2. Кафиле, ки барояш rатъи кафолат маълум шудааст, бояд фавран аз ин принсипалро ого[ созад.
Моддаи 408. Талаботи акси кафил ба принсипал
1. {уrуrи кафил дар мавриди аз принсипал мутобиrи тартиби даъвои акс (регресивb) талаб кардани xуброни маблаuе, ки ба бенефитсиар дар асоси кафолат дода шудааст, тибrи созишномаи кафил бо принсипал, ки xи[ати иxрои он кафолат дода шуда буд, муайян мегардад.
2. Агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, кафил [аr надорад аз принсипал xуброни маблаuеро, ки ба бенефитсиар бидуни риояи шарти кафолат ё бо вайрон кардани e[дадории кафил дар назди бенефитсиар пардохта шудааст, талаб намояд.
БАЙЪОНА
Моддаи 409. Маф[уми байъона. Шакли шартномаи байъона
1. Байъона маблаuе эътироф карда мешавад, ки як тарафи имзокунандаи шартнома мутобиrи маблаuи тибrи шартнома пардохташаванда барои исботи бастани шартнома ва таъмини иxрои он ба [исоби тарафи дигар мегузаронад.
2. Шартнома дар бораи байъона, сарфи назар аз маблаuи байъ, бояд дар шакли хаттb баста шавад.
3. {ангоми шуб[а кардан ба он, ки оё маблаuи аз xониби дигар ба [исоби шартномаи пардохт гузаронидашуда байъона аст ё на, аз xумла дар натиxаи риоя накардани rоида[ои муайяннамудаи rисми 2 [амин модда, ин маблаu, агар тартиби дигаре исбот нашуда бошад, ба сифати пешпардохт эътироф карда мешавад.
Моддаи 410. Оrибати rатъ ёфтан ва иxро накардани e[дадории бо байъона таъминшуда
1. Агар e[дадорb то оuози иxрояш бо созишномаи тараф[о ё дар натиxаи имконнопазирии иxро (моддаи 448) rатъ ёбад, байъона бояд баргардонида шавад.
2. Агар барои иxро нашудани шартнома тарафе, ки байъона додааст масъулият дошта бошад, байъона дар ихтиёри тарафи дигар мемонад. Агар барои иxро нашудани шартнома тарафе xавобгар бошад, ки байъона гирифтааст, он бояд ба тарафи дигар маблаuи дукаратаи байъонаро супорад.
Бар замми ин тарафе, ки барои иxро нашудани шартнома xавобгар аст, агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, бояд ба тарафи дигар товони зиёнро бо ба[исобгирии маблаuи байъона пардозад.
БОБИ 23
ИВАЗ ШУДАНИ ШАХС ДАР E{ДАДОРB
§ 1. ГУЗАШТАНИ {УRУRИ КРЕДИТОР
БА ШАХСИ ДИГАР
Моддаи 411. Асос ва тартиби гузаштани [уrуrи кредитор ба шахси дигар
1. {уrуrе (талаботе), ки дар асоси e[дадорb ба кредитор тааллуr дорад тибrи а[д ба дигар шахс (гузашт кардани талабот) дода шуданаш мумкин аст ё дар асоси rонун метавонад ба дигар шахс гузарад.
Rоида[ои гузаштани [уrуrи кредитор ба шахси дигар дар мавриди талаботи акс (регресивb) татбиr карда намешаванд.
2. Агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, барои гузаштани [уrуrи кредитор ба шахси дигар, розигии rарздор талаб карда намешавад.
3. Агар rарздор ба таври хаттb дар мавриди амали анxомдодашудаи ба шахси дигар гузаштани [уrуrи кредитор ого[ нашуда бошад, кредитори нав вобаста ба ин таваккали сар задани оrибати номусоидро ба e[да мегирад. Дар чунин [олат иxрои e[дадории кредитори ибтидоb иxрои e[дадории кредитори муносиб эътироф карда мешавад.
Моддаи 412. {уrуr[ое, ки ба дигар шахс гузашта наметавонанд
Ба дигар шахс гузаштани [уrуrи кредитор, ки ба таври ногусастанb ба шахсияти e алоrаманд мебошад, аз xумла талабот оид ба алимент ва xуброни зиёне, ки ба [аёт ва саломатb расидааст, иxозат дода намешавад.
Моддаи 413. Андозаи [уrуrи кредитор, ки ба шахси дигар мегузарад
Агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, [уrуrи кредитори ибтидоb ба кредитори нав дар [axм ва мутобиrи шарте мегузарад, ки то ла[заи гузаштани [уrу мавxуд буд. Аз xумла ба кредитори нав [уrуrе, ки иxрои e[дадориро таъмин мекунад, [амчунин дигар [уrуr[ои вобаста ба талабот, аз xумла [уrуr ба фоиз[ои пардохтнашуда низ мегузарад.
Моддаи 414. Далел[ои [уrуrи кредитори нав
1. Rарздор [аr дорад то аз xониби кредитори нав пешни[од кардани далел[о оид ба гузаштани [уrуrи талабот e[дадориашро нисбати ин шахс иxро накунад.
2. Кредитори талаботашро ба шахси дигар гузашткарда вазифадор аст ба e санади тасдиrкунандаи [уrуrи талабашро ди[ад ва маълумоти барои татбиrи e[дадорb му[имро ба e расонад.
Моддаи 415. Эътирози rарздор нисбати талаботи кредитори нав
Rарздор [аr дорад ба муrобили талаботи кредитори нав эътирозеро, ки ба e нисбат ба кредитори ибтидоb то ла[заи гирифтани ого[инома оид ба гузаштани [уrуrи e[дадорb ба кредитори нав дошт, арз намояд.
Моддаи 416. Дар асоси rонун ба шахси дигар гузаштани [уrуrи кредитор
{уrуrи кредитор оид ба e[дадорb ба шахси дигар дар асоси rонун ва фаро расидани [олат[ои дар он нишондодашуда мегузарад:
а) дар натиxаи гузаштани [уrуr[ои умумии вориси [уrуrи кредитор;
б) бо rарори суд дар мавриди ба дигар шахс гузаронидани [уrуrи кредитор, дар сурате ки имконияти чунин гузаронидан дар rонун пешбинb гардида бошад;
в) дар натиxаи иxро намудани e[дадории rарздор аз xониби зомин ё гаравде[, ки аз рeи ин e[дадорb rарздор намебошанд;
г) [ангоми суброгация кардани [уrуrи кредитор аз тарафи суuуртакунанда ба rарздоре, ки барои фаро расидани ходисаи суuурта масъулият дорад;
д) дар дигар [олат[ои пешбининамудаи rонун.
Моддаи 417. Шарти гузашт кардани талабот
1. Ба дигар шахс гузашт кардани талабот аз xониби кредитор дар [олате, ки он хилофи rонун, дигар санади [уrуrb ё шартнома набошад, иxозат дода мешавад.
2. Гузашт кардани талабот аз рeи e[дадорb, [ангоме ки шахсияти кредитор барои rарздор дорои а[амияти назаррас мебошад: бидуни розигии rарздор, иxозат дода намешавад.
Моддаи 418. Шакли гузашт кардани талабот
1. Талаботе, ки ба а[ди оддии хаттb ё нотариалb асос ёфтааст, бояд ба тарзи дахлдори хаттb гузашт карда шавад.
2. Агар дар rонун тартиби дигаре муrаррар нашуда бошад гузашт кардани талабот аз рeи а[де, ки баrайдгирии давлатиро таrозо мекунад, бояд мутобиrи тартиби барои баrайдгирии чунин а[д пешбинишуда, ба rайд гирифта шавад.
3. Талабот аз рeи коuази rиматноки ордерb бо ро[и индоссамент (навиштаxоти та[лилb)-и ин коuази rиматнок (rисми 3 моддаи 160) гузашт карда мешавад.
Моддаи 419. Масъулияти кредиторе, ки талабашро гузашт кардааст
Кредитори ибтидоb, ки талабашро гузашт кардааст, дар назди кредитори нав барои нодуруст будани талаботи ба e додааш xавобгар буда, вале барои иxро нагардидани ин талаб аз xониби rарздор, ба uайр аз [олате, ки кредитори ибтидоb дар назди кредитори нав кафилии rарздорро ба e[да гирифтааст, xавобгар намебошад.
ГУЗАРОНИДАНИ RАРЗ
Моддаи 420. Шарт ва шакли гузаронидани rарз
1. Аз xониби rарздор ба дигар шахс гузаронидани rарз тан[о бо розигии кредитор иxозат дода мешавад.
2. Ба шакли гузаронидани rарз мувофиrан rоида[ои оид ба шакли гузашти талабот татбиr мегарданд.
Моддаи 421. Эътирози rарздори нав ба муrобили талаби кредитор
Rарздори нав [аr дорад ба талаби кредитор, ки ба муносибати байни e ва rарздори ибтидоb асос ёфтаанд, эътироз кунад.
БОБИ 24
МАСЪУЛИЯТИ ВАЙРОН КАРДАНИ E{ДАДОРB
Моддаи 422. Маф[уми вайрон кардани e[дадорb
1. Та[ти маф[уми вайрон кардани e[дадорb иxро накардан ё иxрои номатлуб (сари ваrт иxро накардан, норасои[ои мол ва кор[о, вайрон кардани дигар шарт[о ё ки аз мо[ияти e[дадорb бармеояд) дар назар дошта шудааст (иxрои номатлуб). Дар сурати пеш омадани [олати uайриимкони иxрои матлуб rарздор бояд фавран кредиторро ого[ созад.
2. Ба xавобгарb кашидани rарздор барои вайрон кардани e[дадорb тибrи талаби кредитор анxом дода мешавад.
Моддаи 423. Товони зиёне, ки дар натиxаи вайрон кардани e[дадорb расонида шудааст
1. Rарздоре, ки e[дадориро вайрон кардааст, вазифадор аст ба кредитор товони зиёни дар натиxаи вайрон кардани e[дадорb расидаро пардозад (моддаи 15 [амин Кодекс). Xуброни зиён оид ба e[дадори[ое, ки бо xаримаи а[дшиканb таъмин шудааст, мутобиrи rоида[ои пешбининамудаи моддаи 424 [амин Кодекс муайян карда мешавад.
2. Созишномаи то вайрон кардани e[дадорb rабулнамудаи тараф[о дар мавриди озод кардани rарздор аз товони зиёни аз вайрон кардан расонидашаванда беэътибор буда, вале тараф[о бо розигии [амдигар метавонанд тан[о рeёнидани зиёни воrеии ба молу мулк расонидашударо пешбинb намоянд.
3. Агар дар rонун[о ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, [ангоми муайян кардани зиён нарх[ои ма[алле, ки e[дадорb мебоист дар он xо ба иxро расонда шавад, дар рeзи ихтиёран rонеъ намудани талаби кредитор аз xониби rарздор ба эътибор гирифта мешавад, вале агар талабот ихтиёран rонеъ карда нашуда бошад – нарх[ои дар рeзи арз шудани даъво амалкунанда ба инобат гирифта мешаванд. Бо назардошти [олат[о, суд метавонад талаби товони зиёнро бо ба инобат гирифтани нарх[ое, ки дар рeзи баровардани rарор амал мекунанда ё дар рeзи пардохти воrеb xорb мебошанд, rонеъ намояд.
4. {ангоми муайян кардани андозаи даромади аздастрафта, тадбир[ои андешидаи кредитор барои гирифтани ин даромад ва барои ин маrсад омодагb дидани e ба инобат гирифта мешавад.
5. Агар кредитор, исбот карда тавонад, ки [амагуна амали rарздор, бо маrсади саркашb аз масъулият барои вайрон кардани e[дадорb анxом дода шудааст, оид ба беэътибор донистани ин амал[о [аr дорад, талабот арз намояд.
Моддаи 424. Зиён ва ноустуворона
1. Агар барои иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb ноустуворона муrаррар гардида бошад, пас зиён дар rисми бо ноустуворона таъминнашуда рeёнида мешавад.
Rонун[о ва ё шартнома [олат[ои зайлро пешбинb намуданашон мумкин аст: [ангоме, ки тан[о рeёнидани ноустуворона иxозат дода мешавад, вале на товони зиён; [ангоме, ки товони зиён метавонад ба маблаuи пурра бар замми xаримаи ахдшиканb руёнида шавад; [ангоме, ки мутобиrи интихоби кредитор ё xаримаи ахдшиканb ё товони зиён руёнида мешавад.
2. Дар [олат[ое, ки барои иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb масъулияти ма[дуд муайян карда шудааст, товони зиёне, ки бояд дар rисми бо xаримаи а[дшиканb таъминнашуда ё бар замми он ё бар ивази он руёнида шаванд, то [адде бо чунин ма[дудсозb муrарраргардида, xуброн шуданашон мумкин аст.
Моддаи 425. Xуброни зиёни маънавb, ки дар натиxаи вайрон кардани e[дадорb расонида шудааст
Зиёни маънавb (азоби xисмонb ё рe[b), ки ба ша[рванд дар натиxаи вайрон кардани e[дадорb расонида шудааст, бар замми товони зиёни пешбининамудаи моддаи 423 [амин Кодекс xуброн карда мешавад.
Моддаи 426. Масъулият барои uайриrонунb истифода бурдани маблаuи uайр
1. Барои uайриrонунb истифода бурдани маблаuи uайр дар натиxаи иxро накардани e[дадории пулb, ё гузаронидани мe[лати пардохти он ё бидуни асос гирифтани он ё ба амонат гузоштан аз [исоби шахси дигар бояд ба андозаи ин маблаu фоиз пардохта шавад. Андозаи фоиз бо назардошти ставкаи миёнаи фоизи бонк, ки Бонки миллии Тоxикистон дар рeзи иxрои e[дадории пулb ё rисми дахлдори ин e[дадорb муайян кардааст, ба [исоб гирифта мешавад. {ангоми аз тариrи суд руёнидани rарз суд метавонад талаботи кредиторро бо дарназардошти ставкаи миёнаи ба[исобгирии фоизи бонк дар рeзи пешни[оди даъво ё дар рeзи баровардани rарор ё дар рeзи пардохти воrеb rонеъ намояд. Ин rоида[о, агар дар санади rонунb ё шартнома фоизи дигар муrаррар нашуда бошад, татбиr мегарданд.
2. Агар дар rонун[о ва ё шартнома барои [исоби фоиз мe[лати нисбатан кeто[тар муайян нагардида бошад, фоизи истифодаи маблаuи uайр то рeзи пардохти ин маблаu ба кредитор руёнида мешавад.
3. Агар зиёни ба кредитор расонида шуда дар натиxаи истифодаи uайриrонунии маблаu[ои пулии e аз маблаuи фоизи дар асоси rисми 1 [амин модда додашаванда бештар бошад, e [аr дорад аз rарздор товони зиёнро ба [амон андозаи rисме, ки аз он маблаu бештар аст, талаб намояд.
4. Зам кардани фоиз ба фоиз, ба uайр аз [олат[ое, ки rонун дохил кардани фоизи соли гузаштаро ба маблаuи асосии rарз пешбинb намудааст, манъ мебошад.
5. Барои uайриrонунb истифода бурдани маблаuи пулии uайр аз рeи e[дадории пулb, ки бо фаъолияти со[ибкорb алоrаманд мебошад, бар замми маблаuи дар rисми 1 [амин модда нишондодашуда ба андозаи панx фоизи маблаuи солонае, ки мe[лати пардохташ гузаштааст, агар дар шартнома фоизи нисбатан баландтари xарима муrаррар нагардида бошад, xарима руёнида мешавад.
Моддаи 427. Масъулият ва иxрои e[дадорb дар шакли асл (натура)
1. Агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, пардохти ноустуворона ва товони зиён дар сурати иxрои номатлуби e[дадорb rарздорро аз иxрои e[дадорb дар шакли асл (натура), озод намекунад.
2. Агар дар rонун ва ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нагардида бошад, товони зиён дар [олати иxро накардани e[дадорb ва пардохти ноустуворона барои иxро накардани он, rарздорро аз иxрои e[дадорb дар шакли асл (натура) озод мекунад.
3. Аз xониби кредитор рад карда шудани rабули иxрои e[дадорb, ки дар натиxаи гузаронидани мe[лат барои e а[амияташро (rисми 2 моддаи 436) гум кардааст, инчунин пардохти ноустуворона, ки ба сифати [уrуrи даст кашидан (моддаи 441) муrаррар гардидааст, rарздорро аз иxрои e[дадорb дар шакли асл (натура) озод мекунад.
Моддаи 428. Иxрои e[дадорb аз [исоби rарздор
{ангоми аз xониби rарздор иxро накардани e[дадорb оид ба тайёр кардан ва ба моликияти хусусb, пешбурди хоxагидорb ё дигар идораи оперативb супоридан ё инки додани мол ба истифодаи кредитор, ё барои e иxро намудани кори муайян ё расонидани [измат ба e кредитор [аr дорад иxрои e[дадориро дар мe[лати мувофиr, бо нархи муносиб ба шахси сеюм супорад ё онро бо rувваи худ иxро кунад ва агар аз rонун, дигар санади [уrуrb, шартнома ё мо[ияти e[дадорb тартиби дигаре барнаояд, аз rарздор xуброни хароxоти зарурии масрафшуда ва дигар зиёнро талаб намояд.
Моддаи 429. Оrибати иxро накардани e[дадорb оид ба додани моли муайяни инфиродb
Дар сурати иxро накардани e[дадорb оиди ба моликияти хусусb, пешбурди хоxагидорb, идораи оперативb ё истифодаи боподоши ба кредитор додани моли муайяни инфиродb, охирин [аr дорад дар асоси шарт[ои пешбининамудаи e[дадорb аз rарздор кашида гирифтани ин мол ва ба кредитор додани онро талаб намояд. Агар мол rаблан ба шахси сеюме дода шуда бошад, ки [уrуrи моликият, пешбурди хоxагидорb ё идораи оперативb дорад, ин [уrуr беэътибор аст. Агар мол [анeз ба кредитор дода нашуда бошад, он кредиторе дорои афзалият мебошад, ки ба манфиати e e[дадорb пештар ба миён омадааст ва агар муайян намудани ин uайриимкон бошад, оне ки барваrттар даъво арз кардааст, афзалият дорад.
Бар ивази талаби ба e додани моле, ки мавзeи e[дадорb мебошад, кредитор [аr дорад, xуброни зиёнро талаб намояд.
Моддаи 430. Масъулияти иловагb
1. То арзи талабот ба шахсе, ки мутобиrи rонун ё шарти e[дадорb иловатан ба масъулияти шахси дигар, ки rарздори асосb мебошад, масъулият дорад (масъулияти иловагb), кредитор бояд ба rарздори асосb талабот арз кунад.
Агар rарздори асосb талаботи кредиторро rонеъ нанамояд ё аз rонеъгардонии он саркашb кунад ин талаботро ба шахсе, ки масъулияти иловагиро (субсидариро) ба зимма дорад, арз кардан мумкин аст.
2. Агар талаботи кредитор бо ро[и ба[исобгирии даъвои акс ба rарздори асосb ё бидуни ба[с руёнидани маблаu аз [исоби rарздори асосb гардонида шавад, e [аr надорад rонеъ намудани талаботи худро ба rарздори асосb аз шахсе талаб кунад, ки масъулияти иловагиро ба зимма дорад.
3. Агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, шахсе, ки масъулияти иловагиро ба зимма дорад, метавонад нисбат ба rарздори асосb талабот арз намояд.
4. Шахсе, ки масъулияти иловагиро ба зимма дорад, бояд то rонеъ намудани талаботи аз xониби кредитор гузошташуда дар маврид rарздори асосиро ого[ созад ва агар ба чунин шахс даъво арз шуда бошад, rарздори асосиро барои иштирок дар парванда xалб намояд.
Дар акси [ол rарздори асосb [аr дорад ба муrобили талаботи акс (регрес) - и шахси ба таври иловагb масъулиятдошта эътирозеро, ки e нисбат ба кредитор дошт, арз намояд.
Моддаи 431. Ма[дуд сохтани андозаи масъулият оид ба e[дадорb
1. Аз рeи навъ[ои ало[идаи e[дадорb ва e[дадорие, ки ба шакл[ои муайяни фаъолият алоrаманд мебошанд, rонун [уrуrи xуброни пурраи зиёнро ма[дуд сохтанаш мумкин аст (масъулияти ма[дуд).
2. Созишномаи ма[дуд сохтани андозаи масъулияти rарздор оид ба шартномаи [амро[шавb ё дигар шартномае, ки дар он ша[рванди кредитор истеъмолкунанда мебошад, эътибор надорад, ба шарте ки андозаи масъулиятро барои [амин навъи e[дадорb ё [амин rонуншиканиро rонун муайян карда, созишнома то фаро расидани [олате, ки барои иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb боиси xавобгарb мегардад, баста шуда бошад.
Моддаи 432. Асос[ои масъулият барои вайрон кардани e[дадорb
1. Шахсе, ки e[дадориро иxро накардааст ё онро номатлуб иxро кардааст, [ангоми мавxуд будани гуно[ (rасдан ё аз сабаби беэ[тиётb), ба uайр аз [олат[ое, ки rонун ё шартнома дигар асос[ои масъулиятро пешбинb намудаанд, xавобгар мебошад.
Шахс [ангоме бегуно[ дониста мешавад, ки агар бо вуxуди [ама гуна uамхорb ва муло[изакорие, ки вобаста ба хусусиёти e[дадорb ва шарти а[д аз e талаб кардашуда буд, xи[ати иxрои матлуби e[дадорb [амаи тадбир[оро андешида бошад.
2. Бе гуно[ии худро шахсе, ки e[дадориро вайрон кардааст, исбот мекунад.
3. Агар дар rонун ё шартнома тартиби дигаре пешбинb нашуда бошад, шахсе, ки [ангоми анxом додани фаъолияти со[ибкорb e[дадориро иxро накардааст ё номатлуб иxро кардааст, агар исбот накунад, ки иxрои матлуби e[дадорb дар натиxаи rувваи рафънопазир, яъне дар [амон шароит фавrулодда ва ногузир имконнопазир гаштааст, масъулият ба зимма дорад. Ба чунин [олат[о, аз xумла вайрон кардани e[дадорb аз тарафи контрагент[ои rарздор, дар бозор мавxуд набудани мол[ои барои иxро зарурb, маблаuи зарурb надоштани rарздор дохил намешаванд. Мутобиrи шартнома ё rонун шарт[ои дигари аз масъулият озод кардани субъект[ои фаъолияти со[ибкорb низ пешбинb шуданашон мумкин аст.
4. Созишномаи rаблан басташуда дар мавриди бартараф намудан ё ма[дуд сохтани масъулияти rасдан вайрон кардани e[дадорb эътибор надорад.
Моддаи 433. Масъулияти rарздор барои кормандони худ
Амали кормандони rарздор xи[ати иxрои e[дадори[ояш амали rарздорb эътироф карда мешавад. Агар ин амал боиси иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb гардида бошад, rарздор барои ин амал xавобгар аст.
Моддаи 434. Масъулияти rарздор оид ба амали шахси сеюм
1. Rарздор инчунин дар [oлат[ое, ки сабаби риоя накардани e[дадорb амал ё беамалии шахси сеюм оид ба e[дадори[ояшон дар назди rарздор гаштааст, дар назди кредитор масъулият дорад.
Агар дар rонун муайян нашуда бошад, ки масъулият ба зиммаи иxрокунандаи бевосита гузошта мешавад, rарздор инчунин барои амал ё беамалии шахси сеюм, ки ба он[о rарздор иxрои e[дадориашро дар назди кредитор вогузошта буд, дар назди кредитор xавобгар аст.
2. Rарздор аз масъулияти вайрон кардани e[дадорb, ки аз амал ё беамалии шахси сеюм бармеояд, озод карда шуданаш мумкин аст, ба шарте ки бегуно[ии он[оро исбот карда тавонад.
{ангоми анxом додани фаъолияти со[ибкорb rарздор аз масъулияти вайрон кардани e[дадорb, ки аз амал ё беамалии шахси сеюм бармеояд, озод карда шуданаш мумкин аст, ба шарте ки он бо rувваи рафънопазир алоrаманд бошад (rисми 3 моддаи 432 [амин Кодекс).
3. {ангоми вайрон кардани e[дадорb, ки бо мушкил гардидани мавзeи e[дадорb бо [уrуr[ои шахси сеюм алоrаманд аст, rарздор тан[о дар сурате аз масъулият озод карда мешавад, ки агар чунин мушкилот то бастани шартнома бо кредитор пеш омада бошад ва кредитор [ангоми бастани шартнома аз ин ого[онида шуда буд.
4. Rонун[о ё шартнома шарт[ои дигари xавобгарии rарздорро барои амали шахси сеюм пешбинb карда метавонанд.
Моддаи 435. Оrибат[ои вайрон кардани e[дадорb бо гуно[и [ар ду тараф
1. Агар иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb бо гуно[и хар ду тараф содир шуда бошад, суд мувофиrан андозаи масъулияти rарздорро камтар мекунад. Агар касдан ё аз беэ[тиётb кредитор дар натиxаи иxро накардан ё иxрои номатлуб ба зиёд шудани [аxми зиён мусоидат карда бошад ё барои кам кардани [аxми он тадбир[ои оrилона наандешида бошад, суд инчунин [аr дорад андозаи масъулияти rарздорро кам кунад.
2. Rоида[ои rисми 1 [амин модда мувофиrан инчунин дар [олат[ое низ татбиr мегарданд, ки rарздор дар асоси rонун ё шартнома, сарфи назар аз гуно[и худ, барои иxро накардан ё иxрои номатлуби e[дадорb масъулият дошта бошад.
Моддаи 436. Аз xониби rарздор гузаронидани мe[лат
1. Дар мўњлати муќаррарнамуда аз љониби ќарздор иљро накардани ўњдадорї мўњлатгузаронии ќарздор эътироф карда мешавад.
2. Rарздоре, ки мe[лати иxрои e[дадариро гузаронидааст, дар назди кредитор барои зиёни аз гузаронидани мe[лат расида ва барои оrибати тасоддуфе xавобгар мебошад, ки аз гузаронидани мe[лат фаро расидааст.
3. Агар дар натиxаи гузаронидани мe[лат аз xониби rарздор иxрои e[дадорb барои кредитор манфиаташро гум карда бошад, e метавонад rабули иxрои e[дадориро рад кунад ва xуброни зиёнро талаб намояд.
4. То замоне, ки e[дадорb бо сабаби мe[латро гузаронидани кредитор иxро нагардад rарздор мe[латро гузаронида [исоб намеёбад.
Моддаи 437. Аз xониби кредитор гузаронидани мe[лат
1. Агар кредитор rабули иxрои матлуби пешни[однамудаи rарздорро рад карда бошад ё амали дар rонун[о ё созишнома пешбинишуда ё аз анъана[ои а[д[ои корb ё аз мо[ияти e[дадорb бармеомадаро иxро накарда бошад, ки то анxом додани он rарздор наметавонист e[дадории худро иxро кунад, e мe[латро гузаронида ба [исоб меравад.
Кредитор инчунин дар [олат[ои пешбининамудаи rисми 2 моддаи 440 [амин Кодекс мe[латро гузаронида ба [исоб меравад.
2. Аз xониби кредитор гузаронидани мe[лат, агар кредитор исбот карда натавонад, ки гузаронидани мe[лат мутобиrи [олат[ое ба миён омадааст, ки барои он [олат на e шахсан ва на дигар шахси ба зиммаашон бо амри rонун ё супориши кредитор rабули иxрои e[дадорb вогузошташуда xавобгар намебошанд, ба rарздор [уrуr меди[ад, ки зиёни аз сабаби гузаронидани мe[лат расонидашударо талаб намояд.
Ба зиммаи кредиторе, ки ба гузаронидани мe[ла<
Дата: 2016-10-02, просмотров: 260.