Материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления пользователям Интернета и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
© 2018 - 2024
ДОЎГАЯ ПЕСНЯ.
ДОЎГІ ЯЗЫК
У яго жонкі язык доўгі. Слон. р., Моўч. (М. Фед., ЛБ, ІІІ, 2). У яго язык доўгі. Ваўк. п. (М. Фед., ЛБ, ІІІ, 2). Баба мела доўгі язык. Слон. п. (М. Фед., ЛБ, ІІІ, 2). Калі доўгі язык, то яго можна ўцяць. Карэл. р., Крын. За доўгі язык не хваляць. (БППФ). З тваім доўгім языком табе не ўбыць на службе. На якое ліха каму такая, што ўсё ведае, усё і расплешча ўсім? Гл. р., Зубар.
Параўн. (у руск.): длинный язык.
ДОШКІ ЗРАБІЦЬ (сабраць)
Бункераў нарабілі. Каб ім [акупантам, паліцэйскім] дошкі зрабілі! Гл. р., Кл. Рабіў людзям [многа кепства], пакуль яму дошак не зрабілі. У дарозе з Гл. у Люб. Каб яму дошкі сабралі! Кап. р., Аксам.каму. Гл. ДОШКІ ЗРАБІЦЬ каму.ДРОЗДЗІКА ПАСКАКАЦЬ.
ДРУГАЯ БАРАДА.
Аляксей за калгасам [пры калгасным ладзе] пажыў. Дваіх душою жывуць, усяго-ўсякага хапае. Чысты, поўны стаў. Пабрэіцца сабе. І другая барада адвісла. Гл. р., Кл. Яно і відаць, што яму цяжка-важка жывецца... бач, другая барада адпусцілася. Гл. р., Слаўк.Гл. НАСІЦЦА ЯК ДУРАНЬ (дурны) з ДЗВЯРМІ (са ступаю). Гл. ВЫБІЦЬ ДУРЫКІ. (выпра) з каго. З адцен. пагардл., груб.З Гітлера дух вон і кішкі на тэлефон.Гл. р., Кл. Ого! Страх як бораюцца бугаі! Помніш, як даў адзін аднаму — і дух вон. Тамсама. От раз штось зрабілася таму чалавеку. Быў баццэ [быццам] здаровы, а назаўтра і дух вон. Сл. п., Бох. (А. Сержп., КАБСП). — Глядзі ў мяне! — закрычаў Нічыпар, — я дам табе такога дыхту, што з цябе і духі вон выпра.Сл. п., Чудз. (А. Сержп., СРБП). Хваціў гэта ён самага старшага разбойніка за ногі ды як махнуў кругом сябе, дык з усіх разбойнікаў і дух выперла. Тамсама. Крыкнула тут царыца, а з яе і дух вон выперла. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., КАБСП).Спыняецца дыханне (пры спалоху, усхваляванасці, знясіленні ад хуткіх рэзкіх рухаў і падобн.).
ДУХ ЗАЙМАЕ. ДУХ ЗАНЯЛО.
Кінулася — а тут дух займае. Гл. р., Байл. Раз укалю [вазьму сахор гною], і дух зойме. Няма з мяне, хлопча, рабоцька. Гл. р., Кл. Ось падыходзіць ён к капцу і толькі чапнуў жалезняком зямлі, аж як загрыміць штось..., у Нічыпара і дух заняло. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., СРБП).Прытаіцца (стаіцца), не дыхаць.
ДУХ УТАІЦЬ.
Мядзведзь прыйшоў да яго, а ён дух утаіў, дык паварочаў яго, панюхаў... дый пайшоў. Ваўк. п., Астр. (М...Фед., ЛБ, ІІІ, 2). Сяджу я, утаіўшы дух, — ні жывы ні ўмерлы. Скід. р., Гал. Нашкодзіў, дык і дух утаіў.Малад. р., Радашк.каму. 1. Вельмі захацелася есці, выгаладаўся хто.— Ото ж дарам прапаў дзень, быццам свінні з'елі, — кажуць людзі дый цягнуцца хто ў карчму, а хто да гасподы, бо ўжо духі падвяло. Сл. п., Чудз. (А. Сержп., КАБСП). Аж духі падцягло [падцягнула]. Ці скора есцімем? Так выгаладаўся, што духі падцягло. Гл. р., Зубар. Як і ты пабудзеш дзень не еўшы, то і табе духі падцягне. Тамсама. Пра таго, хто схуднеў, спаў з цела (з хваробы, перамены ўмоў жыцця, працяглай цяжкай працы).
2.
Тыя гады [калісьці] прыедзеш з таго Крацкова, дык за месяц духі падцягне, без сілы… Гл. р., Кл. З блакады [з часоў партызанскай вайны] выйшаў — дык чуць ногі перастаўляў: духі падвяло, састарэў.Гл. р., Слаўк.Вельмі дружна, у поўнай згодзе (жыць).
ДУША Ў ДУШУ.
Яны вельмі моцна таварышавалі адзін з другім, і не было на свеце нічога такога, каб яно магло разлучыць іх таварыства. Жылі яны душа ў душу, што ніколі не жывуць так і родныя браты. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., КАБСП).у каго, чыя. Вялікі спалох (пры нечаканым, знянацку, страху).
ДУША Ў ПЯТКІ (схавалася)
А ў самой душа ў пяткі схаваецца, як убачыш пень. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., КАБСП). Гарэй [горш] спалохаўся: думае, едуць разбойнікі. Залез у канаву, ляжыць, а душа ў пяткі схавалася. Маз. п., Луч. (А. Сержп., СРБП). Так ён спалохаўся мядзведзя, што душа ў пяткі... схавалася. Сл. п., Чудз. (А. Сержп., СРБП).Памерці, сканаць, загінуць.
ДУШОЮ ЗАГАВЕЦЬ.
Звезлі ў тую Нямеччыну. Там і душою загавела. Яна ж хварэла, тады ёй палепшала. А тут вайна, а тут бяда. Завезлі, і ніхто не ведае, дзе загавела душою. Гл. Як дзеўка душою загавела. Ваўк. п., з-пад Шыл. (М. Фед., ЛБ, ІІІ, 2).
Параўн. (у руск. кніжн.): отдать богу душу.
ДУШУ АДДАЦЬ ЧОРТУ.
ДУШУ ВЫНЯЦЬ (выцягнуць, дастаць)
Гл. ЧОРТУ ДУШУ АДДАЦЬ.з каго. З адцен. асудж., пагардл. Чымсьці непрыемным, дакучлівым і працяглым змучыць каго.Жартачкамі ды жартачкамі… А гэтымі жартачкамі ён душу выняць можа. Малад. р., Бор.Казала і казаць буду: не чалавек, што ў вочы лістом, а пападзіся, то ён з цябе душу выйме, ён душу з цябе дастане. Тамсама. Хоць з нашае [вёскі], але ён нягоднік: умее душу выцягнуць. Кап.Гл. АД'ЯДА (перая*да) ДУШЫ (сэрца). З усёю шчырасцю, як змога, старанна (працаваць, рабіць).
ДУШЫ АД'ЯДА (перая*да).
ДУШЫ ПАСЛУХАЮЧЫ.
Робім [працуем] душы* паслуха*ючы. Гл. р., Кл. І бацька і сыны шчырыя на рабоце. А тая ж — усё жыццё робіць душы паслухаючы. Гл. р., Ад. Усё лецечка ўсе ўсімі [уся сям'я] рабілі [працавалі] душы паслухаючы.Гл. р., Н. Жыц.
Параўн. (у руск.): от души, не покладая рук.
ДРЫГАВІЦА Ў НАГАХ.
Слабасць; слабы, няўстойлівы (пра чалавека). Куды яму гуляць? У яго ўжо дрыгавіца ў нагах. Гл. р., Кл.Ці цеперся было!.. Тады, брат, у цябе дрыгавіцы ў нагах не было. Тамсама. ДЫК І НЕ ЖЫЎ.
ДЫХАЦЬ НЕ ДАЦЬ
Летам сама поле, дыхнуць табе не дае. Мін. р., Нялід.Не даваць жыцця каму, тыраніць каго.Ой, мая родная, нойдзе на яго якаясь хвароба, дык ён табе дыхнуць не дасць: то лаецца, то зневажае. Сл. п., Чудз. (А. Сержп., КАБСП). Усюды пастаўлялі стражнікоў, яны табе і дыхаць не даюць. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., КАБСП).З адцен. прыкр. Перад людзьмі, на людскіх вачах сцвярджаць тое, чаго нельга сцвярджаць, на сцверджанне чаго няма ні фактаў, ні лагічных ходаў.
Д'ЯБЛА (чорта) НАРАДЖАЦЬ (раджаць).
Пачуй жа, Федзечка, што я табе, старая Франя, скажу: не хто, а і родны брат, нябожчык Ян, на Амілю казаў: “Ты д'ябла на людзях нараджаеш, даказвацьмеш, чаго не было і не будзе”. А нябожчык Волесь, дык той: “Аміля, а чорт — дык два”. Рады ён быў, што даўно знесла яе некуды; даўно памерла, старая ўжо была. Гл. р., пас. Я. Куп. А не раджай тут мне чорта! Не купляеш — не купляй. А не вярзі мне. Мін., Камар.
2.
Гл. І НЕ ЖЫЎ. каму. ДЫХНУЦЬ НЕ ДАЦЬ каму. 1. Не даваць перадышкі, не даваць спакою.
ДУХІ ПАДВЯЛО (падцягнула)
ДУРАНЬ ДЗВЕРЫ.
ДУРЫКІ ВЫБІЦЬ (выгнаць).
ДУХ (духі) ВОН
Гл. ПАСКАКАЦЬ ДРОЗДЗІКА. З адцен. жартаўл. ці іран. Поўны, сыты падбародак.
ДОШКІ САБРАЦЬ
каму. З адцен. груб., зламоўн. Пахаваць, зрабіць труну.
З адцен. дакору. Як выказванне нязгоды. Гл. ЛЁГКАЯ (добрая) РУКА ў каго.
Гл. АДДАЦЬ ДОБРЫ ДЗЕНЬ (дабрыдзень, дзяньдобры). Гл. ЗВОДЗІЦЬ ДНІ (дзянькі). Гл. ЗВОДЗІЦЬ ДНІ (дзянькі). Правільна! Так і трэба! Добра і зрабілі!
Ніколі не паўтарыць, не зрабіць (чагосьці кепскага) і другіх папярэдзіць (каб не зрабілі чагосьці такога ці падобнага). Заказаць, можна думаць, — былое забараніць.ВОЧЫ.
ДЗЕРАКА ДАЦЬ.
ДЗЁРУ ДАЦЬ.
ДЗЁРЦІ (драць)
ДЗЕ БАЧЫЛІ!
Дата: 2016-10-02, просмотров: 203.